Italiaans onderzoeksjournaliste Stefania Maurizi: “Assange is vrij, maar heeft betaald met 14 jaren van zijn leven.” Zij zet zijn strijd voort. Op 13 januari 2025 werd het Britse gerecht verplicht haar alle documenten over de vervolging van Assange te overhandigen. “Dit gaat over het recht om te weten wat de staat in onze naam doet en om te voorkomen dat ze dit opnieuw doet om haar misdaden te verbergen.”

Dit interview werd afgenomen door DeWereldMorgen in samenwerking met de Belgische Franstalige nieuwssite investigaction.net en het magazine POUR[1]. De Italiaanse journaliste Stefania Maurizi werkt sinds 2020 als onderzoeksjournaliste voor de Italiaanse krant Il Fatto Quotidiano en vanaf 2008, ook voor WikiLeaks.

Zij is de enige journaliste die multi-jurisdictionele Freedom Of Information Act (FOIA)-rechtszaken heeft gevoerd in de VS, Groot-Brittannië, Australië en Zweden heeft gevoerd om toegang te krijgen tot alle documentatie van de zaak van Julian Assange. Zo kon ze al bekomen dat het Britse gerecht alle documenten moet vrijgeven over de vervolging van Assange – vonnis dat nu in beroep wordt behandeld.

Haar werk richt zich voornamelijk op het misbruik van geheimhouding om misdaden van de staat te verbergen. Stefania werkte ook samen met Glenn Greenwald aan de Edward Snowden-files over Italië.

Dit artikel vat ons gesprek samen, het volledige interview geeft meer informatie (Engels met Nederlandstalige onderschriften) (38:01):

Enkele weken geleden gaf Stefania een prachtige toespraak in Brussel over het belang van de vrijheid van onderzoeksjournalistiek. Voor we dieper ingaan op de kwestie WikiLeaks en Julian Assange, geeft ze wat uitleg bij haar werk en Italië en hoe ze van daaruit in 2008 bij WikiLeaks is terechtgekomen.

Onderzoeksjournalistiek is strijden tegen muren van geheimhouding

“Ik werk al negentien jaar als onderzoeksjournaliste en heb me voornamelijk gericht op kwesties van staatsgeheimhouding. We hebben een enorm probleem in onze westerse democratieën, waar gewone mensen geen toegang hebben tot de informatie die nodig is om de belangrijke beslissingen over hun leven te nemen.”

“Gewone burgers hebben onafhankelijke informatie nodig verkregen op basis van onderzoek. Onderzoek is de kern van mijn werk de afgelopen twee decennia. In sommige landen heb je nog een vrij grote mate van transparantie, zoals in Zweden, maar in Italië hebben we niets.”

“Het is geen toeval dat we beroemd zijn om onze omertà[2], de code van stilte, die een van de regels van de maffia is. Er is hier geen cultuur van klokkenluiders, van het onthullen van gevoelige kwesties.”

Het belang van klokkenluiders: lessen uit het verleden

“De beroemde omertà!”

“Ja! Dat is hier een extreem ernstig probleem. Met al hun problemen hadden VS-burgers toch steeds geweldige klokkenluiders als Daniel Ellsberg, die de Pentagon Papers onthulde en aantoonde dat alle VS-regeringen logen over de oorlog in Vietnam.”

“Ze wisten heel goed dat ze geen enkele kans maakten om deze oorlog ooit te winnen. Toch bleven ze jonge twintigers hun dood in sturen. Ze hebben daar in ieder geval belangrijke precedenten.”

“Ze hadden Daniel Ellsberg. Ze hadden Chelsea Manning, die een van mijn helden is. Zij bracht acht jaar (in de gevangenis) door en werd drie keer tot zelfmoordpogingen gedreven nadat ze zeer belangrijke geheime informatie had doorgegeven (aan WikiLeaks)”over de oorlog tegen Afghanistan, de oorlog tegen Irak, de zogezegde ‘war on terror‘ en over Guantánamo”.

“Die documenten waren gepubliceerd door Julian Assange en WikiLeaks. Er was ook Edward Snowden. Ze hebben veel belangrijke klokkenluiders gehad, terwijl wij in Italië niet die cultuur hebben van openlijk spreken, van het onthullen van informatie van openbaar belang.”

“Laat me dit benadrukken. De onthulling zonder toestemming van de overheid van geheime informatie is de kern van democratie. Dit gaat over extreme misdaden als oorlogsmisdaden, foltering, buitengerechtelijke executies. Als je geen ongeautoriseerde onthullingen van staatsmisdadigheid kan doen, blijf je afhankelijk van officiële, onjuiste of onvolledige versies van de waarheid.”

“Mijn onderzoek voor WikiLeaks begon al in 2009, toen ik voor het eerst contact met hen had. Ik werkte toen voor het Italiaanse weekblad L’Espresso. Al snel werd het duidelijk dat er veel meer aan de hand was dan een eenvoudig strafrechtelijk onderzoek tegen Assange.”

“Ik ontdekte al snel de politieke dimensie van de zaak en de pogingen om Julian Assange in diskrediet te brengen. Vanaf dat moment ben ik me gaan richten op het verkrijgen van alle documenten die relevant zijn voor zijn zaak. Dit heeft geleid tot een lange en moeizame juridische strijd in verschillende landen.”

“Het is essentieel om te begrijpen dat de vervolging van Julian Assange een aanval is op de persvrijheid en het recht van het publiek om te weten wat er in hun naam wordt gedaan. Als staten erin slagen om een uitgever te vervolgen voor het publiceren van authentieke gelekte documenten die misstanden aan het licht brengen, dan creëert dat een gevaarlijk precedent voor de journalistiek wereldwijd.”

“WikiLeaks heeft een revolutionaire impact gehad op de manier waarop we naar macht en transparantie kijken. Door miljoenen geheime documenten te publiceren, hebben ze een ongekende inkijk gegeven in de verborgen mechanismen van staten.”

“Denk aan de video Collateral Murder[3], die op gruwelijke wijze aantoonde hoe een VS-helikopterbemanning ongewapende burgers, waaronder journalisten, in Irak neerschoten en vervolgens probeerden de feiten te verdoezelen. Of de Afghan War Diary en de Iraq War Logs, die een schokkend beeld schetsten van het werkelijke verloop van deze conflicten, inclusief burgerdoden die niet werden gerapporteerd en wijdverbreid misbruik.”

“Deze publicaties hebben regeringen ter verantwoording geroepen en het publiek in staat gesteld om beter geïnformeerde beslissingen te nemen over belangrijke kwesties van oorlog en vrede. WikiLeaks heeft laten zien dat geheimhouding wordt misbruikt om wandaden te verbergen en dat transparantie essentieel is voor een gezonde democratie.”

De gevaren van staatsgeheimhouding en de noodzaak van openbaarheid

“Het probleem van staatsgeheimhouding is universeel en vormt een ernstige bedreiging voor de democratie. Staten over de hele wereld misbruiken nationale veiligheidswetten om informatie van publiek belang te onderdrukken en kritische stemmen het zwijgen op te leggen.”

“De zaak Assange is hier een schrijnend voorbeeld van. De VS-regering probeerde hem te vervolgen op basis van een spionagewet[4] omdat hij geheime documenten publiceerde die oorlogsmisdaden en diplomatieke blunders aan het licht brachten. Dit is een directe aanval op het fundamentele principe van de persvrijheid: het recht om de macht te controleren en het publiek te informeren.”

“Als Assange was uitgeleverd en veroordeeld, zou dat een chilling effect hebben gehad op de onderzoeksjournalistiek wereldwijd. Journalisten zullen dan wel twee keer nadenken voor ze gevoelige informatie publiceren uit angst voor vervolging. Dit zou leiden tot nog meer geheimhouding en minder verantwoording, wat de democratie ernstig zal ondermijnen.”

“Het werk aan deze dossiers eist een zware tol. Het is een constante strijd tegen machtige staten en hun geheimhoudingsapparaat. Juridische procedures zijn complex en tijdrovend, de druk is enorm. Ik heb te maken gehad met intimidatie en pogingen om mijn werk te ondermijnen.”

“Toch blijf ik gemotiveerd door het besef dat wat ik doe van cruciaal belang is voor de democratie. Het recht van het publiek om te weten wat er in hun naam gebeurt, is een fundamenteel recht dat we moeten verdedigen.”

“De zaak Assange is niet alleen een juridische strijd, maar ook een morele. Het gaat om de vraag of we in een samenleving willen leven waarin de machthebbers ongecontroleerd hun gang kunnen gaan, of in een samenleving waarin transparantie en verantwoording centraal staan.”

De toekomst van de onderzoeksjournalistiek en de zaak Assange

“De zaak Assange werpt een donkere schaduw over de toekomst van de onderzoeksjournalistiek. Als een uitgever kan worden vervolgd voor het publiceren van authentieke gelekte documenten, dan is de persvrijheid ernstig in gevaar.”

“Toch ben ik ervan overtuigd dat de noodzaak van onafhankelijke onderzoeksjournalistiek alleen maar groter wordt in een wereld vol desinformatie en propaganda. Journalisten mogen zich niet laten intimideren door machtige actoren. Samenwerking en solidariteit zijn essentieel.”

“Zijn vrijlating is een belangrijke overwinning voor de persvrijheid en een signaal dat het publieke recht op informatie niet kan worden onderdrukt.”

“Het is echter van cruciaal belang dat het publiek zich bewust blijft van het belang van deze zaak en de bredere implicaties voor de democratie. We moeten onze stem laten horen en de bescherming van de persvrijheid blijven eisen.”

“Ik eis openbaarheid van alle documenten in de Britse rechtszaak tegen Julian Assange en WikiLeaks. We moeten doorgronden hoe dit veertien jaar lang is kunnen gebeuren. Met die kennis kunnen we voorkomen dat dit opnieuw gebeurt met een nieuwe Chelsea Manning, met nieuwe onthullingen.”

 

Notes:

[1] Investig’action is een website die analyse, opinie en onderzoek biedt over de internationale politiek en daar artikels, video en boeken over publiceert. POUR is een tijdschrift dat kritische analyse biedt over de actualiteit.

[2] Omertà is de erecode van zwijgzaamheid en geheimhouding die vooral in Zuid-Italië in de context van de maffia een belangrijke rol speelt. Het impliceert een verbod op samenwerking met de autoriteiten en op het onthullen van informatie.

[3] De video Collateral Murder toont een aanval door een VS-Apache-helikopter in Bagdad in 2007, waarbij een dozijn ongewapende burgers, waaronder twee Reuters-journalisten, om het leven kwamen. De video, gelekt door Chelsea Manning aan WikiLeaks, veroorzaakte wereldwijde verontwaardiging.

[4] Deze spionagewet (Espionage Act) dateert van 1917 en was oorspronkelijk bedoeld was om spionage tijdens deoorlog te bestrijden. Critici stellen dat deze wet te vaag is geformuleerd en kan worden misbruikt om journalisten en klokkenluiders te vervolgen voor het publiceren van informatie van openbaar belang.