‘De Grote Koloniale Oorlog’ gaat over veel meer dan de Eerste Wereldoorlog, die Belgen zich herinneren als de ‘Grote Oorlog’. Dit boek brengt de 500 jaar geschiedenis die er aan voorafging, een geschiedenis die nog doorloopt van de Tweede Wereldoorlog tot in Gaza. Auteur Chris de Ploeg legt uit waarom dat zo is.

“Nederland heeft de Eerste Wereldoorlog niet meegemaakt. Wij hebben daar niet die connotatie van de ‘Grote Oorlog’ bij. Als wij denken aan oorlog, denken we aan de Tweede Wereldoorlog. Dat definieert het morele bewustzijn in Nederland.”

“Wat de klassieke geschiedschrijving en de media doen is het voorstellen alsof het fascisme en het nazisme van de Tweede Wereldoorlog een aberratie was, een komeet die uit het niks uit de lucht kwam vallen.”

“Ik stel dat je die oorlog in zijn context moet begrijpen van 500 jaar kolonialisme en 500 jaar kapitalisme. Ik noem dit de 500-jarige oorlog tegen gekoloniseerde volkeren, tegen vrouwen, tegen de arbeidersklasse.”

Dat is niet wat wij in onze traditionele lessen geschiedenis leerden, zeker mijn generatie niet. Wij leerden dat de Tweede Wereldoorlog de ‘goede’ oorlog was. Niemand die het nazisme of het fascisme verdedigt maar net als vandaag met Gaza, is er een context en een geschiedenis. Dat is wat jij doet in je boek: er was meer aan de hand dan de strijd tegen het Duitse nazisme.

“We leren dat beeld van de goede oorlog en de ‘goede mensen’, de Amerikanen en de Britten, die ons hebben bevrijd. Dat is maar ten dele waar. 80 procent van de Duitse soldaten zijn gesneuveld aan het Oostfront waar de Sovjet-Unie alleen tegen nazi-Duitsland vocht.”

“De oorlog was in de eerste plaats tegen de Sovjet-Unie gericht. De Amerikanen en de Britten kwamen pas tussen toen het tij reeds lang was gekeerd. Ze hebben het westerse front pas geopend in West-Europa om de Sovjets daar voor te zijn.”

“Waar kwamen die fascisten vandaan? Hadden die geen ideologische, materiële, logistieke relaties met de rest van de westelijke wereld? Neem VS-autofabrikant Henry Ford. Die kreeg de hoogste onderscheiding van de nazi’s. Dat was een harde antisemiet.”

“De VS investeerden grootschalig in de Duitse wapenindustrie. Dat was hun verzoeningspolitiek, omdat ze hoopten dat de nazi’s de Sovjet-Unie zouden vernietigen.”

“Waar kwam het racisme van de nazi’s vandaan? Dat zogenaamd ‘wetenschappelijke’ racisme kwam niet uit de lucht vallen. Daar was niets wetenschappelijks aan. Je had daarover congressen in heel Europa. In Amsterdam hebben we nog steeds schedels liggen in de kelders van Koninklijk Instituut voor de Tropen. Die lagen daar voor ‘schedelmetingen’, een product van het kolonialisme.”

“Je zag dat ook in de Freikörper (Duitse stroming voor ‘vrije naakte lichamen’ begin 20e eeuw, nvdr), in feite de voorganger van de SA en de SS. Die recruteerden veel onder koloniale soldaten die in Namibië, dat voor de Eerste Wereldoorlog de Duitse kolonie Zuid-West-Afrika was, een brute genocide op het volk van de Herero’s begingen.”  (lees daarover Niet tweede maal, reeds derde maal dat Duitsland medeplichtig is aan genocide)

“Het koloniale racisme en de genocidale praktijken daar waren een koloniale boemerang, die langzaam terugkwam naar Europa. Ook binnen het fascisme zie je die tendens. Vaak wordt het nazisme als heel gewelddadig gezien, terwijl de Italianen als milder werden voorgesteld.”

Mussolini was Man of the Year in Time (1923).

“Churchill was een grote fan van Mussolini, net als (Hendrikus) Colijn, (in 1925-1926 en 1933-1939) minister-president van Nederland. Italië was echter reeds in de jaren 1930 veel gewelddadiger dan nazi-Duitsland op dat ogenblik.”

“Alleen, zij begingen hun grootste geweld in Afrika met de vernietigingskampen in Libië. De Duitse SS-top kwam die bezoeken. SS-mensen studeerden aan de koloniale school van Italië. Het brute geweld van hun vestigingskolonialisme was dus in Noord-Afrika en in Ethiopië, vóór de nazi’s hetzelfde deden in Oost-Europa.”

Wij hebben altijd geleerd de Tweede Wereldoorlog te zien als een ‘Europese’ oorlog, een oorlog in Europa. Ik heb in je boek zaken gelezen die ik nog niet wist, zoals dat het grootste deel van het Japanse leger op het einde van de oorlog in 1945 nog in koloniaal bezet China zat. Met andere woorden, dit was ook een vreselijke oorlog voor Azië.

“De Sovjet-Unie was voor de Europese oorlog wat China was voor de oorlog in Azië. Een groot deel van de Tweede Wereldoorlog is daar uitgevochten. Het zijn schattingen maar waarschijnlijk gaat het over meer dan 20 miljoen doden en het aantal vluchtelingen wordt geschat op 100 miljoen.”

“Japan hield vernietigingscampagnes in het noorden van China en net als tegen de Sovjet-Unie hier was dat in China sterk anticommunistisch gemotiveerd. De fascistische alliantie was letterlijk de anti-Comintern (de Comintern was het wereldwijd samenwerkingsverband van alle communistische partijen, nvdr).”

“Vooral het noorden van China, waar onder andere Mao zat, werd beschouwd als de meest voor communisme vatbare bevolking. Daar paste Japan zijn drie-in-éénbeleid toe (plunder-vermoord-verbrand) waarbij volwassen mannen systematisch werden uitgemoord, dorpen en voedselvoorraden werden verbrand.”

Het volledige gesprek met Chris de Ploeg vind je in deze video (16:58):

“Van die gruwelijke uitroeiingscampagnes zie je nu een afspiegeling in Gaza, qua schaal zeker kleiner, maar proportioneel in verhouding tot de totale bevolking gruwelijker dan wat toen werd begaan. Als je het dodenaantal per dag telt, dan is dit op dit kleine stukje grond de meest intensieve massamoord van de 21ste eeuw, een geweld dat we lange tijd niet meer hebben gezien.”

“Ik was al met het boek bezig toen de genocide in Gaza uitbrak. Mijn hoofdargument is dat er niks fundamenteel veranderd is. De basis die het fascisme voedde, het kapitalisme en het kolonialisme is gewoon doorgegaan tot vandaag. Dit zien was voor mij intellectueel gezien dus geen verrassing, maar emotioneel is het natuurlijk verschrikkelijk om dat dag in dag uit te zien. Dit vestigingskolonialisme is net als het meest gruwelijke van het Duitse fascisme: een totale uitroeiingscampagne in Gaza.”

“Het zionisme heeft overduidelijke koloniale roots. Theodor Herzl (1860-1904 – geestelijke vader van het zionisme, nvdr) zei dat openlijk. Hij vroeg expliciet aan Cecil Rhodes (1853-1902 – oprichter Britse kolonie Rhodesië, nu Zimbabwe, nvdr), een van de moorddadigste kolonisten van zijn tijd: “Help ons daar een vestigingskolonie te hebben om het Westen te dienen, om een bolwerk tegen de Aziatische barbarij te worden.” We horen nu ook van Netanyahu: “De kinderen van het licht tegen de kinderen van de duisternis.”

“Heel veel van die strijdkrachten die eerst in de Eerste Wereldoorlog vochten, werden daarna ingezet om de kolonies verder onder de knoet te houden. Die vrijheid waar ze hier voor vochten, waar ging die dan over? Dan ging dit blijkbaar alleen over de vrijheid voor een bepaald soort mensen.”

“Ik geef een concreet voorbeeld uit Nederland. Meteen na de Tweede Wereldoorlog riep Soekarno de onafhankelijkheid van Indonesië uit. Kolonisator Nederland was nog niet terug want het land was natuurlijk helemaal verwoest. De Britten waren er wel al en de Japanners waren er ook nog. Die gingen namens Nederland oorlog voeren tegen die onafhankelijkheidsstrijd samen met de Japanners. Daarna nam Nederland het terug over.” (zie daarover Het rauwe Nederlandse kolonialisme: ‘Een Hollandse soldaat op Java’  en “Nederland erkent nog steeds niet 300 jaar bezetting van mijn vaderland”).

“In Nederland is de staking van februari 1941 in Amsterdam heel bekend. Dat was uit solidariteit tegen de vervolging van de Joden daar. Die staking werd toen door de Communistische Partij Nederland (CPN) uitgeroepen. Ik heb Max van den Berg, een van die februaristakers, nog kunnen interviewen kort voor zijn overlijden.”

“Deze verzetsman organiseerde ook de staking van 1946 tegen de oorlog in Indonesië, een staking die bijna niemand kent. Hij weigerde daarvoor in legerdienst te gaan. Mensen als hij werden daarvoor jaren de cel in gegooid. Er kwam dus geen vrijheid voor gekoloniseerde volkeren.”

“Frankrijk begon zelfs letterlijk op Victory Day (8 mei 1945) met een massamoord die 45.000 Algerijnse slachtoffers maakte. Die protesteerden voor hun onafhankelijkheid. Je ziet dus wat er na de Tweede Wereldoorlog gebeurde. Daar zal deel twee van De Grote Koloniale Oorlog over gaan.”

“Doordat linkse antikolonialen het verzet zo sterk hebben gedomineerd in land na land, was het Europese imperium fel afgezwakt. Het is dan dat al die bewegingen voor onafhankelijkheid, voor een nieuwe wereld begonnen te strijden. Het Westen ging echter door om die dreiging te onderdrukken, nu onder leiding van de Verenigde Staten, met behulp van oude collaborateurs, nazi’s, fascisten. Dat zag je in Griekenland, in Korea en over de hele wereld gebeuren.”

Je gaat in je boek niet zomaar geleidelijk terug in het verleden. Je legt verbanden. Zo keer je terug naar de Haïtiaanse Revolutie, een revolutie die hier nog altijd zwaar wordt onderschat en eerherstel verdient, omdat het de eerste revolutie was tegen het systeem van het kapitalisme.

“Daar ben ik het helemaal mee eens. Dat was een cruciaal keerpunt in de geschiedenis. In onze ‘liberale’ geschiedschrijving houdt men vooral van de Glorious Revolution in Groot-Brittannië of de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog. Die worden als ‘liberale’ pijlers voorgesteld. Toen kwam het verkozen parlement en de vrijheid van meningsuiting.”

“Dat was echter alleen bedoeld voor de grote rijke landbezitters. Sterker nog, de genocides, het kolonialisme, de slavenhandel, je ziet ze na elke ‘liberale’ revolutie opnieuw exploderen. Dat waren eigenlijk helemaal geen revoluties.”

“Je had eerst de Franse Revolutie, die een klassieke ‘liberale’ revolutie bleek te zijn, waar de onderklasse nog steeds onderdrukt werd en slavernij behouden bleef. Toen ze terug slaven werden gemaakt, zei men in Haïti: “Hebben jullie het over de rechten van de burger, de rechten van de mens, ben ik dan geen mens?”

“Die kwamen dus in opstand, wat vervolgens de Parijse onderklasse inspireerde. Zo kreeg je de radicalere fase van de Franse Revolutie. Dat bracht eigenlijk de eerste grote internationale voort, een echte gelijkheidsbeweging die enorm veel in gang heeft gezet.”

“Later hebben zich daaruit de marxistische bewegingen ontwikkeld. Die begonnen te strijden voor algemeen kiesrecht en zo werden langzaam dat parlement en die liberale instellingen overgenomen. Die waren nooit voor de onderklasse bedoeld, maar werden geleidelijk door onder andere de feministische beweging en de antikoloniale beweging overgenomen. En dan merk je dat die westerse elites dat parlement en dergelijke minder leuk begonnen te vinden. Dan komt het fascisme steeds sterker op.”

Het concrete liberalisme maakt in tegenstelling tot de theorie die zeer aannemelijk klinkt, een scheiding tussen politieke rechten en sociaal-economische rechten. De industriële burgerij was niet zozeer een fan van het fascisme en het nazisme, maar wel een vijand van socialisme en communisme. Wanneer ze de keuze moesten maken wisten ze snel welke kant te kiezen.

“Het is ook daarom dat het bijvoorbeeld in Italië en Duitsland uiteindelijk zo misging omdat de arbeidersbewegingen daar veel sterker stonden. Churchill zei dat ook letterlijk. Die prees Mussolini de hemel in: “Wij hebben dat gelukkig niet nodig in Groot-Brittannië. Hier valt het wel mee, maar met het fascisme hebben we een backstop, een laatste middel om de klassenoorlog te beslechten als het nodig is.”

“Met Hitler was dat hetzelfde. Voor hij de macht overnam, kreeg ook hij de steun van de conservatieve krachten van rechts en van de groot-industriëlen. Wanneer ze zijn campagnekas moesten spekken zei hij in zijn achterkamerspeeches: “Ik ben uw laatste kans om het bolsjewisme te stoppen.”

“In dat anticommunisme zat een sterk koloniaal element. De communisten waren de enige grote massabeweging met vertegenwoordiging in het parlement, die heel duidelijk antikoloniaal waren en antikoloniale bewegingen steunden.”

“Wie lid wilde worden van de Communistische Internationale moest zich niet zomaar verzetten tegen het kolonialisme. Je moest je vooral verzetten tegen het eigen kolonialisme, die van je eigen overheid. Het is immers te gemakkelijk om alleen anderen met de vinger te wijzen.”

“Voor de kapitalisten waren zij rassenverraders. Zo zag je dat samenkomen, die communistische dreiging groeit, de antikoloniale dreiging groeit. Dan wordt het fascisme een nuttig middel om met harde hand op te treden  … en met ijzeren hakken, zoals een fascistisch dictator ooit zei.”

“Met dit boek krijg je een vogelvlucht van 1492, wanneer Columbus vertrekt naar Abya Yala, hier bekend als de Amerika’s, tot en met de Tweede Wereldoorlog.”

 

Chris Kaspar de Ploeg. De Grote Koloniale Oorlog – Deel 1. Starfish Books, Amsterdam, 2025, 245 pp (zonder de voetnoten). ISBN 978 9492 7343 34.

Lees hier de recensie van het boek ‘De Grote Koloniale Oorlog’ is nooit geëindigd. Je kan het boek bestellen bij boekhandel De Groene Waterman of bij je lokale boekhandel. Heb je er geen in de buurt? Ook je krantenwinkel kan je boek bestellen.