De nadruk van de NAVO op percentages van het bruto binnenlands product als maatstaf voor defensie-uitgaven is misleidend. De NAV0 geeft nu al meer dan veertien maal meer uit aan defensie dan Rusland. Sociale afbraak wordt bij dit alles voorgesteld als een jammer maar noodzakelijk gevolg. Dat is het niet, het is een doelstelling.

Zowat alle mainstream media stellen het voor alsof het al beslist is. Elke NAVO-lidstaat moet zijn defensie-uitgaven optrekken naar 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp)[1].

Dat zal volgens deze norm zware maar noodzakelijke besparingen vergen op de andere uitgaven van de staat. Dan gaat het in hoofdzaak over de vier grootste uitgavenposten van de overheid: onderwijs, gezondheidszorg, sociale zekerheid, openbare infrastructuur.

Sociale afbraak is een doelstelling, geen ‘gevolg’

Het is geen toeval dat de politieke krachten die de voorbije 40 jaar het hardst hebben gehamerd op het inkrimpen van de sociale taken van de overheid tevens de grootste verdedigers zijn van deze enorme defensie-uitgaven.

Neoliberale politici zijn (meestal) niet zo dom om openlijk te zeggen dat zware sociale inleveringen hen genegen zijn. Zij beseffen goed genoeg dat de strijd voor en de verwezenlijkingen van de naoorlogse sociale welvaartsstaat diep geworteld zijn in het bewustzijn van de bevolking.

Het zijn diezelfde krachten die nu het luidst schreeuwen dat we ons moeten voorbereiden op een komende oorlog met Rusland. Of ze écht geloven dat Poetin voor de Antwerpse haven staat is hierbij niet relevant. Wat telt zijn de beslissingen die ze onder dat voorwendsel doorduwen.

De afbraak van de door hen gehate sociale welvaartsstaat is echter niet de enige doelstelling van hun roep om meer defensie-uitgaven. Zelfs de grote winsten, de lucratieve contracten voor de wapenbedrijven zijn eerder meegenomen dan een doel op zich.

Defensie als herindustrialisering

Waar het om gaat is een volledige heroriëntering van de maakindustrie naar wapentuig, enerzijds omdat de klassieke maakindustrie na de neoliberale delokalisatie van de voorbije veertig jaar naar de arme loonlanden in een diepe crisis is beland.

“Als elk NAVO-land 5 procent van zijn bbp uitgeeft, zal de NAVO alleen meer spenderen aan defensie dan de hele wereld op dit moment samen”

Wapentuig heeft een aantal voordelen op klassieke producten. Waar autofabrikanten met elkaar moeten concurreren en een evenwicht prijs-kwaliteit moeten nastreven, is dat voor defensie-uitgaven niet het geval. Voor eender welk wapensysteem geproduceerd door wapenbedrijven betalen aankopende overheden veel meer dan ze daar op een echte markt zouden moeten voor betalen.

Herstel van wereldhegemonie

Op een nog dieper niveau speelt nog een derde motief. De politiek-economische-media-elites van Europa, de VS, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Japan (het ‘vrije Westen’) geloven nog steeds dat zij de evolutie naar multipolaire wereldverhoudingen zullen kunnen tegenhouden door de nieuwe concurrenten eveneens tot grotere militaire uitgaven te dwingen, ten koste van hun economie.

 

Dit gaat over het herstel van de Westerse hegemonie over de wereld. Zelfs een krant die kritiekloos achter de NAVO staat als De Standaard moet het toegeven: “Als elk NAVO-land 5 procent van zijn bbp uitgeeft, zal de NAVO alleen meer spenderen aan defensie dan de hele wereld op dit moment samen.” Dat is een onderschatting. Het is bijna anderhalve keer meer dan de rest van de wereld.

Vreemd dat deze opmerking als een lukrake opmerking tussendoor in dit artikel staat. Het haalt immers de ‘noodzaak’ voor een groter NAVO-defensiebudget volledig onderuit. Dit citaat zou als titel een heel andere inhoud geven aan het artikel.

In het artikel ‘NAVO op weg naar 2000 miljard dollar defensie-uitgaven’ (De Standaard, 7-8 juni 2025) wordt de ene na de andere ‘expert’ om zijn (het zijn allemaal mannen) mening gevraagd. Dit artikel heeft dezelfde geloofwaardigheid als een artikel over de noodzaak om meer vlees te eten waarbij alleen slagers om hun mening wordt gevraagd.

Door de dingen bij hun echte naam te noemen ga je de bevolking uiteraard niet zover krijgen om hun belastinggeld af te staan voor doelstellingen waar ze grotendeels toch geen enkele baat bij hebben. Daarom de ‘noodzaak’ van een externe bedreiging.

Percentages zijn adjectieven, geen substantieven

Het gebruik van percentages als maatstaf is niet toevallig. België scoort volgens die maatstaf op de voorlaatste 30^ste plaats van de 31 NAVO-lidstaten bijzonder slecht met amper 1.28 procent, alleen Luxemburg scoort nog slechter met 0,96 procent. België huisvest notabene het NAVO-hoofdkwartier. Dat moet dus echt beter, volgens de NAVO.

Darrell Huff: “De geheime taal van statistiek, zo aantrekkelijk in een feitenbewuste cultuur, wordt ingezet voor sensatie, overdrijving, verwarring en oversimplificatie. Percentages zijn adjectieven, geen substantieven.”

In 1954 schreef VS-doctor in de statistiek Darrell Huff (1913-2001) How to lie with statistics waarin hij aantoonde hoe met selectief en vereenvoudigd gebruik van cijfers, grafieken, tabellen, verbanden en data de bevolking kan misleid worden. Hij schreef het lang voor het internet, maar de voorbeelden die hij toen gaf kloppen nog steeds.

Breng je een kleine maar populaire overheidspost waar een regering nauwelijks geld in steekt bijvoorbeeld van €100.000 naar €150.000, dan zeg je niet “Er komt maar 50.000 bij.” Je zegt “We hebben deze overheidstaak met 50 procent uitgebreid!”. Je kan de minister die dit zegt niet verwijten dat hij zou liegen. Zijn ‘cijfers’ kloppen immers.

Dit is misleiding. Net daarom gebruikt de NAVO percentages als norm. Op percentages moet je echter altijd antwoorden met de vraag: “Wat betekent dat in concrete cijfers?”. Een arm land met een laag bbp per hoofd van de bevolking scoort met een hoger percentage niet zomaar beter dan een welvarend land met een lager percentage maar met een hoger bbp per hoofd van de bevolking.

Wanneer we het werkelijke bedrag bekijken dat België uitgaf aan defensie in 2024 komen we aan een getal tussen €7 à 8 miljard. Daarmee stijgt ons land van de voorlaatste plaats qua percentage naar de 12^de (op 31) qua werkelijke uitgaven. Maar ook dat zegt nog niet alles.

Land A met hetzelfde percentage als land B maar met dubbel zoveel inwoners geeft logischerwijze in exacte cijfers dubbel zoveel uit aan defensie als land B. Dat betekent echter niet dat land A het tweemaal ‘beter’ doet. Een veel meer relevante vraag is dus: “Hoeveel geeft België uit aan defensie wanneer je dat bedrag verdeelt over de totale bevolking?”

Elke Belg gaf gemiddeld €650 uit aan defensie in 2024. Daarmee staat het land nog altijd op de 12^de plaats. Het kleine Luxemburg staat weliswaar 31^ste en laatste op de schaal van percentages, maar elke Luxemburger gaf in 2024 gemiddeld wel €1600 uit aan zijn defensie, waarmee het op de derde beste plaats staat qua werkelijke uitgaven..

Griekenland geeft nu reeds 3,13 procent uit aan defensie, wat het vijfde hoogste percentage is in de NAVO , maar dat komt er op neer dat elke Griek gemiddeld slechts 350€ belastinggeld afstaat aan het leger.

Met dat gemiddeld bedrag per inwoner zakt Griekenland naar de 19^de plaats, met daaronder alleen andere Oost-Europese landen en Turkije die het nog ‘slechter’ doen. Hou er echter rekening mee dat €350 voor een Griek een veel grotere hap uit zijn loon is dan €650 voor een Belg.

Het zal misschien verbazen dat Turkije met zijn enorme leger amper beter scoort qua percentage dan België. Turkije heeft echter 86 miljoen inwoners (tegen België 11,7 miljoen). Alleen de VS heeft als NAVO-lidstaat een grotere bevolking.

Bekijken we de bevolkingsaantallen van elke NAVO-lidstaat, dan merken we dat België eveneens op nummer 12 staat, op dezelfde plaats als de tabel voor defensie-uitgaven per hoofd van de bevolking en op dezelfde plaats qua totaaluitgave voor defensie. Men zou dus even goed kunnen zeggen dat België nu al correct zijn verantwoordelijkheid neemt als NAVO-lidstaat.

5 procent van wat?

Als België dan toch al zoveel jaren na elkaar zo ‘slecht’ scoort, hoe heeft het land dat als kleine NAVO-lidstaat zolang gedaan gekregen? Het antwoord is eenvoudig. Percentages zijn niet de echte maatstaf om defensie-uitgaven te meten. Dat weet men op het hoofdkwartier van de NAVO in Evere ook wel.

Allemaal goed en wel, maar stel dat je de nieuwe norm van 5 procent aanvaardt, dan moet je dat geld ergens halen. Zijn sociale inleveringen dat inderdaad onvermijdelijk? Ook dat klopt niet.

Deze vraag gaat ten gronde over de manier waarop de overheid inkomsten verwerft, grotendeels door belastingen. De oplossing ligt voor de hand: een ander fiscaal systeem dat inkomsten uit arbeid minder zwaar belast dan inkomens uit vermogen en de winsten van de grote bedrijven.

Dat is een vraag waarop we het antwoord al kennen. Voor de huidige federale regering is een ander fiscaal systeem taboe. Vergeet het voorstel van een meerwaardebelasting. Er zullen zoveel uitzonderingen worden ingewerkt dat het een dode mus wordt.

Volgens minister van oorlog Theo Francken kan over de modaliteiten van die 5 procent gepraat worden, bijvoorbeeld met een gespreide toename over de komende tien jaar. Vooruit klopt zich al op de borst dat daar geen sprake zal van zijn.

Mijn aanvoelen is dat het uiteindelijk 3,5 procent zal worden, wat door Vooruit en CD&V als een overwinning zal worden voorgesteld. Dat is nog altijd meer dan een verdubbeling van het huidige uitgaveniveau voor defensie.

Zo passen de partijwoordvoerders de les van Darrell Huff toe. Zeg niet “Het defensiebudget wordt verdriedubbeld”. Zeg “Het defensiebudget wordt 1,5 procent kleiner dan gepland – dankzij ons”.

 

Note:

[1] Het bbp meet de waarde van de totale economische productie van alle inwoners en bedrijven samen.