De volledige resultaten zijn nog niet bekend, maar het staat al vast dat er na de presidentsverkiezingen van 17 augustus in Bolivia een tweede ronde komt op 19 oktober 2025 zonder een linkse kandidaat. Dat is niet zomaar het gevolg van buitenlandse druk. De linkse krachten hebben dit grotendeels aan hun eigen interne ruzies en het slecht economisch beleid van de voorbije vier jaar te wijten.

De Boliviaanse kieswetgeving bepaalt dat een president in de eerste ronde verkozen is als die 50 procent plus één stem haalt van de geldig uitgebrachte stemmen. Het kan ook met 40 procent als de eerste kandidaat meer dan 10 procent voorsprong heeft op de tweede sterkste kandidaat. Zoniet komt er een tweede ronde tussen de twee kandidaten met de meeste stemmen in de eerste ronde.

Nu komt er voor het eerst in 20 jaar een tweede ronde voor presidentsverkiezingen zonder linkse kandidaat in Bolivia. Zolang won steeds een linkse kandidaat in de eerste ronde. Het is bovendien ook de eerste maal sinds het herstel van de democratie na de militaire dictatuur in 1982 dat een presidentskandidaat niet direct werd verkozen in de eerste ronde.

Op 19 oktober 2025 mogen de Bolivianen dus voor een tweede maal naar de stembus, waar ze een keuze kunnen maken tussen de twee sterkste kandidaten van de eerste stemming op 17 augustus 2025.

De verrassing van de Boliviaanse verkiezingen is het hoge resultaat van senator Rodrigo Paz Pereira, een buiten zijn kiesdistrict bijna onbekend centrumpoliticus, die bij het begin van deze verkiezingscampagne op amper 10 procent werd gepolld. Paz is de zoon van voormalig president Jaime Paz Zamora (1989-2003). Hij gaat door naar de tweede ronde als eerste kandidaat met 32,8 procent van de stemmen.

Jorge Quiroga. Foto: Asamblea/CC BY-SA 2:0

Een tweede verrassing is dat rechtse kandidaat Jorge Quiroga als waarschijnlijke winnaar werd gepolld maar uiteindelijk slechts 26,4 procent haalde. Een andere rechtse kandidaat, miljonair Samuel Doria Medina scoorde ook hoog in de peilingen en behaalde 20%.

Minder verrassend was het slechte resultaat van Eduardo del Castillo, kandidaat voor de linkse partij MAS (Movimiento al Socialismo) van voormalig president Evo Morales. Hij behaalde amper 3,2 procent, terwijl Andronico Rodriguez 8 procent haalde voor een linkse splinterpartij.

Oorzaken voor deze afgang van progressieve kandidaten moet niet ver worden gezocht. Nadat Bolivia onder links stabiel bestuur bijna 20 jaar een van de minst door inflatie geteisterde landen was van Latijns-Amerika, is het land sinds juli 2024 door een reeks onverstandige economische beslissingen in een ongekende inflatiespiraal terechtgekomen.

Inflatie en interne ruzie

Vooral mensen die in de informele economie werken zijn daar het grootste slachtoffer van. Dit zijn net de mensen die massaal voor de MAS kozen ten tijde van hun leider Evo Morales.

Evo Morales. Foto: Flickr/Alain Bachellier

Het is echter te eenvoudig om de linkse afgang alleen daarmee te verklaren. De voorbije jaren werden gekenmerkt door bittere interne tweestrijd tussen voormalig president Evo Morales en huidig president Luis Arce. Ooit waren zij bondgenoten in de MAS.

Evo Morales is nog altijd de meest populaire politicus van het land, maar hij mocht niet deelnemen aan de verkiezingen, omdat hij met drie opeenvolgende mandaten al het grondwettelijk maximum van twee mandaten heeft overschreden.

President Arce verzette zich ook tegen de kandidatuur van zijn vroegere politieke bondgenoot. Arce besloot niet meer zelf kandidaat te zijn voor een tweede termijn, ook al had hij daar het recht toe. De peilingen voorspelden hem een verpletterende nederlaag, een oneer die hij als zetelend president niet wilde riskeren.

Salar de Uyuni is de grootste zoutvlakte ter wereld, met tevens de grootste lithiumreserve ter wereld. Foto: Claire Poiteau/CC BY-SA 3:0

Bovendien heeft Evo Morales opgeroepen om de verkiezingen te boycotten. Die oproep heeft volgens de eerste resultaten deels gewerkt. De absentie van kiezers was niet groter dan anders, maar er werd wel een recordcijfer genoteerd van 19 procent ongeldige stemmen.

Waarschijnlijk haalt de vrij onbekende centrumfiguur Rodrigo Paz het in de tweede ronde tegen rechts kandidaat Jorge Quiroga. Waar Rodrigo Paz precies voor staat en wat zijn sociaal-economische agenda is blijft echter onduidelijk. Hij heeft reeds de steun van rechts kandidaat en miljonair Samuel Doria Medina, die behaalde 20 procent van de stemmen (correctie, 3  procent was het cijfer in de peilingen).

Paz heeft beloofd de lithiumreserves van Bolivia niet te verkopen aan het buitenland, maar dat is allesbehalve zeker. Die zijn nu nog eigendom van het staatsbedrijf Yacimientos de Litio Bolivianos (YLB). In 2014 was hij nog verkozen als senator op de lijst van rechts presidentskandidaat Quiroga.

Het ziet er naar uit dat Bolivia na 20 jaar terugkeert naar het rechtse neoliberale beleid van de jaren 1990.