New York City, het walhalla van het kapitalisme, heeft een linkse pro-Palestijnse moslim verkozen tot burgemeester. De overwinning van Zohran Mamdani toont dat een progressief project dat ingaat tegen rechts werkt.

De 34-jarige Zohran Kwame Mamdani heeft 1.036.051 kiezers van New York overtuigd (op basis van 91 procent van de getelde stemmen), goed voor 50,4 procent van alle uitgebrachte stemmen. Zijn tegenstrever Andrew Cuomo behaalde 41,6 procent met 854.995 stemmen. Republikein Curtis Sliwa was in de peilingen reeds kansloos en druipt af met 146.137 stemmen en 7,1 procent.

Zohran Mamdani is de allereerste moslim en de jongste burgemeester van New York sinds 1892. Hij is niet de eerste burgemeester met een socialistisch profiel, maar daarvoor moet New York al teruggaan tot 1911 toen George Lunn voor vier opeenvolgende mandaten van vier jaar burgemeester was van de grootstad.

De overwinning van Mamdani is om meerdere redenen historisch. Naast zijn religie en zijn jonge leeftijd van amper 34 jaar is er het feit dat hij een eerste-generatie-immigrant is. Hij woont in de VS sinds 2001 en werd pas in 2018 staatsburger, amper 7 jaar geleden.

Bijna onmogelijk geworden om nog kans te maken zonder de enorme bijdragen van grote geldschieter

Ook de financiering van zijn campagne is een breekpunt. Sinds de jaren 1970, toen het grote geld van rijke donoren de Amerikaanse verkiezingen ging domineren en de budgetten bleven groeien, is het vrijwel onmogelijk geworden om nog kans te maken zonder de enorme bijdragen van grote geldschieters. Dat heeft uiteraard een enorme impact op het programma dat kandidaat-politici nog willen of kunnen verdedigen.

Een eerste grote breuk met die trend kwam er in 2016. Toen was het alle hens aan dek voor de grote donors van de Democratische Partij om te verhinderen dat een presidentskandidaat het voor de eerste maal zou halen met alleen de steun van honderdduizenden kleine donaties van gewone mensen.

Enorme sommen werden gepompt in Hillary Clinton, die met een moddercampagne, massa’s geld en electorale fraude Bernie Sanders nipt wist te overwinnen in de Democratische voorverkiezingen. Ook al toonden alle peilingen dat Sanders het zou halen van Trump en Clinton niet ging de Democratische Partij hiermee door.

Toen Zohran Mamdani in oktober 2024 zijn kandidatuur voor de democratische voorverkiezingen van de burgemeester van New York indiende, werd hij aanvankelijk door de Democratische partijtop weggelachen. Hun veilige kandidaat was politiek veteraan Andrew Cuomo die met een flink gespijsde campagnekas aan de voorverkiezingen begon.

Andrew Cuomo, de zekere kandidaat

Cuomo stamt uit een politieke familie die rotsvast achter het neoliberale programma van de Democraten staat. Zijn vader Mario Cuomo was gouverneur van de staat New York van 1983 tot 1995 (New York City is de grootste stad van de VS maar niet de hoofdstad van de gelijknamige deelstaat New York).

Hij was federaal minister van Huisvesting van 1997 tot 2001 onder president Bill Clinton, procureur-generaal van de staat New York van 2007 tot 2010, de hoogste functie van het justitie-apparaat (wat in de VS een verkozen mandaat is) en van 2011 tot 2021 net als zijn vader gouverneur van de staat New York.

Voor dat ambt moest hij echter in 2021, amper vier jaar geleden, aftreden na een onderzoeksrapport over politiek machtsmisbruik en seksuele intimidatie van vrouwelijke stafleden. Zijn broer Chris Cuomo werd tegelijk ontslagen als nieuwsanker bij CNN, omdat hij zijn prominente positie bij de zender had gebruikt om zijn broer gunstig in het nieuws te brengen.

Dat een man met een dergelijk bekend palmares toch meer dan 40 procent behaalde, zegt in de eerste plaats alles over wat de Democratische Partij in werkelijkheid is door deze man toch als kandidaat te promoten.

In plaats van het resultaat van de eigen correct verlopen voorverkiezingen te respecteren, steunde het partijapparaat verliezer Andrew Cuomo die als ‘onafhankelijk’ deelnam aan de verkiezingen.

Hij diende hun belangen, de rest was bijzaak

Het zijn vooral witte hogere middenklassers en meer gefortuneerde New Yorkers die voor Cuomo hebben gestemd. Die weten uiteraard waar hij voor staat. Dat de man een kwalijke reputatie heeft, deert hen niet. Hij diende hun belangen, de rest was bijzaak.

Wat zij niet willen is een burgemeester die belastingen naar een fair niveau optrekt en de financiën van de stad gaat gebruiken voor sociale doeleinden. Zij stemden dus vooral tegen Mamdani.

Slechts enkele individuele leden van het Congres steunden Mamdani, waaronder Bernie Sanders en Alexandria Ocasio-Cortez. Voormalig president Obama zette zich prominent achter de Democratische kandidaat-gouverneurs voor de staten New Jersey en Virginia, maar zweeg in alle talen over New York.

Zohran Mamdani, de kansloze outsider

Zohran Mamdani kan niet meer verschillend zijn dan Cuomo. Met zijn naam op de kieslijsten kregen de New Yorkers voor het eerst in tientallen jaren een echte keuze tussen politici die voor heel verschillende zaken staan.

Met een campagne volledig gefinancierd door kleine donoren focuste hij zich volledig op de problemen waar de gewone New Yorkers dagelijks mee worden geconfronteerd. Zij voelen de enorme en voortdurend stijgende levensduurte terwijl de lonen stagneren, de gigantische kost voor woningen, gehuurd (meestal) of gekocht (een verre droom voor de meeste New Yorkers).

Dan is er nog het dure en hopeloos inefficiënte openbaar vervoer. Aftandse bussen rijden tergend traag en onregelmatig, de New Yorkse metro is al jaren een legendarisch dystopisch decor voor talloze films, met stations die na het spitsuur ’s avonds no-go-areas zijn, geteisterd door kleine criminele drugsverslaafden.

Progressieve politiek spreekt wél aan

De overwinning van Mamdani zet de economische elite van de stad voor een voldongen feit. Zijn zege heeft bovendien repercussies ver buiten de stad. New York City is de grootste stad van de VS en is het symbool par excellence voor het wereldwijde kapitalisme. Wat Mamdani heeft gedaan gekregen zal talrijke andere kandidaat-politici inspireren om eveneens met een links progressief project naar de kiezers te stappen.

Verder is zijn overwinning ook een afgang voor de grote media. Die hebben zich in het kielzog van de grote donors voor Cuomo – meestal ook de eigenaars van de media – volledig ingezet om Mamdani neer te sabelen, als te jong, te onervaren, zonder realistische kijk op de ‘economie’, loze beloften van ‘alles gratis’, ‘communist’ en ‘antisemiet’. Mamdani weerstond echter de dubbelzinnige vragen en de vijandige interviews.

Zijn verkiezing – en die van Iers president Catherine Connolly  – tonen de wereld dat het wel degelijk mogelijk is mensen te overtuigen met een programma dat geen flauw afkooksel is van rechts en extreemrechts, maar er lijnrecht tegenin gaat.

Mamdani wist ook jongere kiezers massaal achter zich te krijgen. Die voelen zich niet langer vertegenwoordigd door de twee machtspartijen. Het aantal stemmen per post was ook ongezien hoog. Het zijn vooral jongere kiezers en kiezers die op de verkiezingsdag moeten gaan werken die per post stemmen. Oudere en meer welvarende kiezers geven de voorkeur aan kiezen op de dag zelf.

Pro-Palestijns zonder reserves

Mamdani doorbrak nog een ander taboe in de politiek van de VS. Hij is openlijk pro-Palestijns en noemt de genocide in Gaza bij zijn naam. Het establishment pompte miljoenen dollars in een Corbyneske moddercampagne die hem als antisemiet wilde wegzetten. Het baatte niet. Naar schatting meer dan de helft van alle Joodse New Yorkers zetten zich achter zijn campagne. Het kan dus wel: winnen met een pro-Palestijns profiel.

Het kan dus wel: winnen met een pro-Palestijns profiel

Het enige element van de tegencampagne dat wel enigszins aansloeg, is zijn jonge leeftijd en zijn daarmee samenhangende gebrek aan bestuurservaring. Mamdani is pas in 2020 voor het eerst in een politieke functie verkozen als lid van het Congres van de staat New York voor het New Yorkse kiesdistrict Long Island City.

Hij versloeg toen echter wel het al tien jaar zetelende Democratische Congreslid Aravella Simotis en werd herverkozen in 2022 en in 2024. Als Congreslid was hij reeds actief voor dezelfde strijdpunten die hij nu als burgemeester van de stad zal verdedigen: de levensduurte, het openbaar vervoer en huurprijzen.

Wat zal Trump doen?

Of president Trump zijn belofte hard zal maken dat hij de federale financiering van de stad zal blokkeren valt af te wachten. De rechtbanken zullen dat veroordelen, maar dat de president zware vertragingsmanoeuvres kan inzetten lijdt geen twijfel. Trump dreigt zelfs met het sturen van de National Guard om de taken van de politie over te nemen.

Dat politiekorps NYPD is berucht voor interne corruptie en racistisch gedrag. Dit wordt nog een harde dobber voor de nieuwe burgemeester. Bovendien moet hij werken met een adminstratief apparaat dat hem niet bepaald gunstig gezind is.

Hoe dan ook, zijn overwinning is een opsteker van formaat voor alle progressieve krachten in de VS en ver daarbuiten. Zelfs met alle hier vermelde obstakels worden de komende vier jaar een historische boost voor links in de hele wereld.

Lees ook: Toespraak Zohran Mamdani na zijn verkiezing tot burgemeester van New York