Zaterdag 26 april vatten actievoerders van de Verenigde Actie Kern Stop (VAKS) post voor de kerncentrale van Doel. Op die dag is het 39 jaar geleden dan de kerncentrale van Tsjernobyl ontplofte. “Fukushima en Tsjernobyl zijn het topje van de ijsberg. Dergelijke zware nucleaire ongevallen zijn nergens uit te sluiten.”

Op zaterdag 26 april is het 39 jaar geleden dat de reactor 4 van de kerncentrale van Tsjernobyl ontplofte. Na een actie aan de Federale Overheidsdienst (FOD) Energie op 11 maart 2025 – de verjaardag van de kernramp in Fukushima – waren de actievoerders van VAKS opnieuw present, ditmaal in Doel.

Fukushima en Tsjernobyl zijn slechts het topje van de ijsberg. Dergelijke zware nucleaire ongevallen zijn nergens uit te sluiten. In tijden van toenemende militaire spanningen, worden zulke rampen nog waarschijnlijker. Waarom dan zulke tijdbommen langer laten draaien en zelfs nieuwe willen bouwen?

De actievoerders van VAKS vatten post aan de Scheldedijk, dicht bij de kerncentrale van Doel. Zij droegen spandoeken, vlaggen en affiches, om hun ongerustheid te uiten over de gevaarlijkste energievorm die er bestaat.

Een kerncentrale heeft blijkbaar zoveel hoge risico’s, dat het zelfs verboden is om er foto’s van te nemen. Wanneer te veel foto’s circuleren van kerncentrales, zouden landen, organisaties of individuen met slechte bedoelingen gemakkelijker hun doelwitten kunnen bepalen.

Deze vrees van de overheid en het betrokken bedrijf bewijst het tegendeel van het fabeltje dat nu opnieuw opgang maakt: kernenergie zou veilig zijn. Dit wordt dag na dag minder waar, naarmate kerncentrales verouderen, nog meer gevaarlijke kerncentrales bijgebouwd zouden worden en het oorlogsgevaar toeneemt.

Het “onmogelijke” gebeurde in Tsjernobyl

Zowel de ontwerpers van de kerncentrale in Tsjernobyl, als die van Fukushima beweerden dat hun ontwerp van kernreactor niet kon ontploffen, maar de feiten liegen er niet om. Op 26 april 1986 was het de beurt aan Tsjernobyl om hun bewering tegen te spreken.

Een test over de veerkracht van de centrale bij een plotselinge stroomuitval liep volledig uit de hand. Deze test was nodig om te zien hoe de kernreactor na een noodstop (bijvoorbeeld bij een militaire aanval – zeker in het kader van de toenmalige Koude Oorlog) de periode kon overbruggen tussen het uitvallen van de stroom en het opstarten en draaien van de noodgeneratoren.

Toen gebeurde het ‘onmogelijke’. Een krachtige stoomexplosie reet reactor 4 en het reactorgebouw open. Het reactorvatdeksel, meer dan duizend ton zwaar, werd door de metersdikke betonnen wanden heen de lucht in geslingerd.

Eén van de operatoren ter plaatse werd nooit meer teruggevonden. De turbinezaal raakte zwaar beschadigd. Er ontstond een ernstige brand. De brandweer werd opgeroepen, maar geen enkele brandweerman kende de oorzaak van het ongeval.

Tientallen onder hen liepen ernstige stralingsschade op, velen stierven een vreselijke nucleaire dood. Meerdere personeelsleden van de kerncentrale ondergingen hetzelfde lot. De nabijgelegen stad Pripyat werd volledig geëvacueerd.

Tot op vandaag geldt er een verboden zone van meer dan 4.000 km². Afhankelijk van de bron zullen uiteindelijk 25.000 of nog meer mensen sterven aan de langdurige gevolgen van de vrijgekomen radioactieve stoffen.

Wat als er een zwaar ongeval gebeurt in Doel?

Bij een evacuatie binnen een straal van 30 km rond Doel moet de volledige haven en stad Antwerpen ontruimd worden, samen met talloze steden, dorpen en industriële zones eromheen.

Bovendien kan een kernramp een chemische ramp veroorzaken wanneer de chemische fabrieken in het getroffen gebied zeer snel stilgelegd moeten worden. Het is immers een dubbel risico om een kerncentrale te hebben vlak bij de meest geconcentreerde chemische cluster ter wereld.

De betrokken chemische bedrijven echter werken volgens de procedure van “doorlopende vuren”. Een normale stillegging duurt volgens dit principe uren of zelfs dagen. Een plotse, onmiddellijke noodstop, waarbij werknemers in paniek geraken, naar hun familie willen, of simpelweg vluchten, zal onvoorziene en rampzalige gevolgen hebben.

Kerncentrales, bron en doelwit van oorlog

Kerncentrales leveren de grondstof voor kernwapens, maar ook conventionele munitie, zoals verarmd uranium[1]. Ze dragen daarom bij aan de productie van massavernietigingswapens, die verboden zijn door meerdere internationale verdragen.

Tegelijk zijn ze extreem gevaarlijke doelwitten in oorlogen of voor terreuraanslagen. Wat gebeurt er met de Antwerpse haven en omgeving wanneer Doel het doelwit wordt van een geslaagde aanval? Of wanneer terroristen erin slagen een kernramp te veroorzaken?

Waarom dure, trage, gevaarlijke kernenergie als hernieuwbare energie goedkoper is en sneller gebouwd? Naast het gevaar voor rampen of aanvallen zijn er nog tal van andere redenen waarom kernenergie geen toekomst heeft:

Kernenergie is duurder dan hernieuwbare energie. Ze belast de consument zowel rechtstreeks via hogere prijzen als onrechtstreeks via kosten en risico’s gedragen door de overheid en burgers.

De veilige planning, bouw en indienststelling van kerncentrales duurt veel langer dan de realisatie van hernieuwbare energie. Zo blijven we langer afhankelijk van fossiele brandstoffen.

Kernenergie is minder betrouwbaar. In 2015 en 2018 moesten afschakelplannen geactiveerd worden in België, telkens door het onverwachte uitvallen van kerncentrales.

Kernenergie maakt ons volledig afhankelijk van het buitenland, aangezien alle uranium en brandstofstaven geïmporteerd moeten worden.

VAKS eist sociaal rechtvaardige energietransitie

VAKS vindt het onverantwoord om, zeker in deze tijden, het energiebeleid af te stemmen op het terugdraaien van de kernuitstap, dit terwijl een hernieuwbaar en klimaatpositief energiesysteem mogelijk en wenselijk is, gezien het goedkoper, sneller en veiliger is, en in veel grotere mate binnenlands geproduceerd kan worden.

Het is onverantwoord voor de huidige energieconsumenten en voor de nucleaire arbeiders om deze riskante installaties operationeel te houden. Maar het is tevens onrechtvaardig dat hun energierekening met kernenergie rechtstreeks of onrechtstreeks verhoogd wordt, terwijl ze er gevaarlijke en vuile energie voor krijgen.

Bovendien is het nog meer onverantwoord voor de toekomstige generaties, om hen op te zadelen met een groeiende nucleaire afvalbergen en in het ‘onmogelijke’ geval zullen moeten overleven in enorme gebieden die nucleair vervuild en onbewoonbaar zullen blijven na nucleaire rampen.

 

Note:

[1] Verarmd uranium is een afvalproduct van de kernenergie. Het is wat overblijft van de kernreactorbrandstof en van de productie van hoogverrijkt uranium voor kernwapens (nvdr).