De VS beweren al 66 jaar dat een Caraïbisch eiland met minder inwoners dan New York City een terroristisch gevaar zou zijn. Noam Chomsky praatte begin 2023 met Vijay Prashad over de echte redenen voor de verstikkende economische blokkade van Cuba. Prashad schreef hun gesprekken neer in ‘Dat fucking eiland – De oorlog van de VS tegen Cuba’.

Sinds de lente van 2023 is Chomsky ten gevolge van een hartaanval niet langer in staat om te communiceren. Hij werd op 7 december 2024 96 jaar.

In het voorjaar van 2023 konden wij nog met hem spreken over Manufacturing Consent, zijn boek over de massamedia, dat hij samen met econoom Edward Herman heeft geschreven in 1988.

Het kreeg een geactualiseerde update (zie de YouTube-video in het artikel Chomsky’s Manufacturing Consent – bijbel van elke kritische journalist, werd eindelijk vertaald). Deze geactualiseerde versie van 2008 werd dit jaar vertaald door EPO uitgeverij.

In diezelfde periode wisselde Vijay Prashad van gedachten met hem over de smadelijke afgang van de VS uit Afghanistan in het boek Terugtrekken (zie de YouTube-video in het artikel Noam Chomsky en Vijay Prashad in gesprek met Lode Vanoost over hun nieuwe boek ‘Terugtrekken’).

Prashad sprak toen met hem ook over Cuba, het eiland dat reeds 66 jaar een fanatieke obsessie is van de leidende politieke elites in de VS. Dat leidde tot het boek On Cuba: Reflections on 70 Years of Revolution and Struggle (2024) dat in 2025 werd vertaald door Jan Reyniers als Dat fucking eiland – De oorlog van de VS tegen Cuba.

66 jaar fanatieke haat

De politiek-economische elite van de VS kon het niet hebben dat een klein eiland, met amper 11 miljoen inwoners, een ander sociaaleconomisch systeem koos dan het kapitalisme.

Als een klein eiland daar in slaagt, is dat een veel te slecht voorbeeld voor andere landen, die hetzelfde pad zouden overwegen.

Chomsky was 32 in 1959 toen de Cubaanse revolutionairen de door de VS gesteunde dictator Fulgencio Batista op de vlucht dreven en een einde maakten aan het drijvend bordeel met casino van de VS-maffia dat Cuba toen nog was.

In 1898 hadden de VS de bevrijdingsstrijd tegen de Spaanse koloniale troepen neergeslagen en van Cuba een VS-kolonie gemaakt, die 62 jaar lang standhield.

Ook daarom moest Cuba het ontgelden. Zoveel onbeschaamdheid van ondergeschikt gepeupel dat het aandurft ‘hun’ eiland over te nemen. De vanzelfsprekendheid waarmee de VS Cuba als ‘hun’ bezit beschouwen gaat ver terug in de VS-geschiedenis, tot in de periode dat het eiland nog een Spaanse kolonie was.

Chomsky overloopt met Prashad die geschiedenis van het eiland en gaat dieper in op de echte redenen voor de blokkade door de VS. Redenen die niets te maken hebben met de officieel beleden motieven voor ‘vrijheid en democratie’.

Chomsky herkent in de handelswijze van de VS de methodes van alle imperialistische en koloniale machten. “De VS hanteert dezelfde logica als de Godfather. Een maffiabaas is niet per se een sadist. Maar als iemand zijn beschermingsgeld niet ophoest, moet hij wel in actie komen. Het zou anderen op ideeën kunnen brengen.”

Vrienden of vijanden, niets er tussen

Cuba heeft vurige medestanders in de hele wereld én fanatieke vijanden, met bijna niets ertussen qua genuanceerde analyse. Dat rechtse en liberale krachten Cuba haten is logisch vanuit hun gedachtengoed.

Wat opvalt in hun discours over Cuba is de onwetendheid over de essentiële feiten die ze heel zelfzeker niet eens verbergen. Die feiten zijn voor Cuba-haters niet onwaar, ze zijn gewoon niet relevant.

Ontelbare clichés over Cuba vind je in boeken, films, documentaires of nieuwsberichten. Wie ooit andere informatie zocht moest dat voor het internet zoeken bij marginale uitgeverijen of bij kleine enthousiaste organisaties zonder veel middelen maar met volhardende activisten. Het internet heeft die informatieblokkade doorbroken. Mainstream politici en media zijn er niet minder fanatiek om geworden.

Cuba 23 jaar geleden

Ik heb Cuba één week bezocht in 2002. Nadat ik een jaar eerder in Colombia de vrijlating had onderhandeld van een Belgische gijzelaar bij de linkse guerrillaorganisatie ELN, vroegen zij mij hen te bezoeken in Cuba, waar veel van hun leiders op dat ogenblik politiek asiel genoten. In die periode was het ELN immers aan het polsen voor Europese steun voor vredesonderhandelingen (wat nooit is gelukt[1]).

Wat me van dat bezoek aan Cuba is bijgebleven is het enorme verschil tussen de clichés die we hier te horen krijgen en de werkelijkheid daar.

De gemiddelde Cubaan is inderdaad arm, maar had toen ik er was nog steeds alle dagen eten, leefde niet in luxe maar had wel een dak boven het hoofd, en bovendien toegang tot uitstekende gezondheidszorg, topscholen en universiteiten, en leefde vooral in veel warme onderlinge solidariteit.

Het was de fiere houding van de mensen die me opviel, helemaal anders dan wat ik in andere Latijns-Amerikaanse landen heb gezien. Armoede was er zeker, maar ze had niet de uitzichtloze wanhoop van Haïti, het moordende geweld van Ecuadoraanse drugsbendes, geen uitgemergelde lijmsnuivende bedelaars zoals in Peru. Cuba is solidaire armoede in waardigheid.

Intrigerend ook om te zien hoe toeristen uit kapitalistische landen in Cuba zo verzot zijn op (echte en vermeende) revolutionaire prullaria. Het café La Floridita waar Ernest Hemingway ooit aan de toog hing, lag er als een toeristenval bij. Alleen het personeel achter de bar is Cubaans.

Twintig jaar later is de sociaaleconomische situatie er niet op verbeterd. Desondanks blijkt uit de reportage van collega Youna Mulock Houwer dat de onverzettelijke fierheid van de Cubanen onverminderd is (zie haar reportage Cuba door Westerse ogen: een solidariteit die we hier niet meer kennen).

Uit internationaal onderzoek over lichamelijk zelfbewustzijn blijkt dat Cubanen zowat de meest complexloze mensen op aarde zijn. Dik, dun, oud, jong, alle maten en vormen lopen relaxt door de straten en over de Malecón[2].

Hoe dat te verklaren valt? Totale afwezigheid van Westerse reclame waar veel te jonge kinderloze vrouwen worden afgebeeld als onrealistische en niet te verwezenlijken idealen.

Zelfs onder de meest recente nog verstrengde blokkade heeft het arme Cuba nog steeds een gemiddelde levensverwachting van 78,9 jaar. Dit is hoger dan de VS met 76,5 jaar, wat het rijkste land ter wereld is.

Bovendien is die levensverwachting in Cuba gelijk verspreid over de hele bevolking. In de VS heeft de betere klasse een tien tot vijftien jaar hogere levensverwachting dan de armste lagen van de bevolking. In zwarte getto’s in de VS is de levensverwachting van mannen lager dan in Bangladesh.

Dit resultaat is het gevolg van de openbare gratis gezondheidszorg, die bovendien met behulp van wijkdokters zeer zwaar inzet op preventie. Dat is in de eerste plaats een ideologische keuze, waarin gezondheid als een mensenrecht wordt gezien en niet als een commercieel goed.

Onderwijs en gezondheidszorg

Preventie is echter ook een noodzaak. Door de blokkade is de toegang tot behandelende geneesmiddelen beperkt. Voorkomen is dus essentieel. Cuba zet verder ook in op onderzoek naar eigen geneesmiddelen en vaccins.

“Het langst durende embargo in de geschiedenis heeft de Cubanen niet kunnen verhinderen een onderwijs en een gezondheidssysteem met wereldfaam op te bouwen, en ook een innovatieve biotechnologische industrie.”

Zelfs de meest rabiate Cuba-haters erkennen het succes van deze gezondheidszorg. Ze minimaliseren dat met de dooddoener dat mensen in dit systeem geen ‘vrije keuze’ van dokter en behandeling zouden hebben.

Waar het voor hen echt op neerkomt, is dat zij het idee haten dat gezondheidszorg in Cuba geen lucratieve koopwaar is, zoals in de VS (en meer en meer in Europa).

Verder wordt door de tegenstanders voortdurend benadrukt dat Cuba geen parlementaire democratie is met meerdere politieke partijen. In hoeverre mensen hier met dit systeem tevreden zijn en een gevoel van medezeggenschap hebben, is een ander artikel waard. De inspraakprocedures binnen de enige toegelaten partij in Cuba is groter dan wat eender welke politieke partij hier in België toelaat voor de eigen leden.

Uiteraard heeft Cuba zijn problemen en tekortkomingen. Een vergelijking met West-Europese landen is echter misplaatst. Cuba moet je vergelijken met andere landen met een gelijkwaardig economisch ontwikkelingsniveau. En dat is precies wat Europese mainstream commentatoren niet doen.

Maak even deze vergelijking. Ben je een welvarende middenklasser in Brussel, dan wil je niet in Cuba leven. Ben je een arme boer in Latijns-Amerika, dan verkies je echter zonder aarzelen Cuba boven een zeer onzeker en riskant bestaan in Colombia, Peru, Ecuador, Paraguay, Argentinië … allemaal ‘democratieën’ waar doodseskaders de bevolking terroriseren.

Om terug te komen op die diepe haat van het politiek-economisch establishment in de VS en de echte reden waarom de Cubaanse revolutie ontoelaatbaar is: Cuba is een slecht voorbeeld. Als een klein land er in slaagt zich onafhankelijk van de VS te ontwikkelen zal dat andere landen inspireren.

Het argument van gebrek aan democratie voor de blokkade is trouwens van een immense schijnheiligheid. De VS steunen over heel de wereld brute folterregimes als Saoedi-Arabië en hebben in Latijns-Amerika, Afrika en Azië tientallen jaren militaire staatsgrepen gesteund om nationalistische tendensen in de kiem te smoren.

De vanzelfsprekende overmacht van de VS is echter tanend, maar het land blijft een immens gevaarlijke tegenstander. Openlijke militaire staatsgrepen steunen kan niet langer – hoewel, sluit het nooit uit – maar miljoenen dollars voor mediacampagnes, lawfare en economische sancties zijn nu de dwangbuizen die de VS opdringen. Dat gaat steeds moeizamer, maar voor ‘slecht voorbeeld’ Cuba gaat de blokkade onverminderd door.

Die blokkade is voor de VS een ideologisch project. Het is echter niet zo dat de hele politiek-economische elite er voor gewonnen is. Over deze kwestie is zelfs een aanzienlijk deel van de zakenwereld het niet eens met het regeringsbeleid.

Wat zij zien is het enorme potentieel van Cuba voor massatoerisme en voor de productie van industriële voedingsgewassen voor de eigen markt, met behulp van spotgoedkope arbeid die in een ‘vrijgemaakt’ Cuba terug naar koloniale dieptes zal zakken.

Chomsky vertelt verder nog over zijn bezoek aan Cuba in 2003 en de ervaringen die hij toen opdeed. De vijanden van Cuba zullen door dit boek niet overtuigd worden. Nogmaals, zij ontkennen de feiten niet. Die zijn voor hen echter irrelevant. Hun fanatieke verzet is in geen geval geïnspireerd door een bezorgdheid voor vrijheid en democratie.

Er valt nog veel meer te lezen in Dat fucking eiland. De verdedigers van Cuba vinden in dit boek een zeer stevige samenvatting van alle nuttige argumenten om Cuba te blijven steunen. Dit boek zal bovendien ook twijfelaars overtuigen. Alleen al daarom is dit een boek om te koesteren.

 

Noam Chomsky en Vijay Prashad. Dat fucking eiland – De oorlog van de VS tegen Cuba. EPO, Antwerpen, 2025, 140 pp. (zonder voetnoten). ISBN 978 9462 6753 46. Je kan dit en andere boeken bestellen o.a. bij de Groene Waterman in Antwerpen.

 

Bij EPO verschenen eerder van Noam Chomsky en Vijay Prashad:

Noam Chomsky en Edward Herman. Manufacturing Consent – De politieke economie van de massamedia. 2025, 440 pp. ISBN 978 9462 6748 20

Noam Chomsky. De Essentiële Chomsky. 2025, 340 pp. ISBN 978 9462 6752 47

Noam Chomsky en Vijay Prashad. Terugtrekken – De VS na de afgang in Irak, Afghanistan, Libië. 2022, 300 pp. ISBN 978 9462 6737 55

Vijay Prashad. Imperialisme voor beginners. 2021, 240 pp. ISBN 978 9462 6732 05

Noam Chomsky. De Chomsky Papers. 2017, 350 pp. ISBN 978 9462 6710 10

Noam Chomsky. Hoop en vooruitzicht. 2011, 343 pp. ISBN 978 9064 4573 19

Noam Chomsky. Mislukte staten – Machtsmisbruik en de aanslag op de democratie, 2008, 335 pp. ISBN 978 9064 4547 45

Noam Chomsky. De verdorven democratie. 1992. ISBN 978 9064 4562 82

 

Notes:

[1] Met de andere guerrilla-organisatie FARC werd wel een vredesakkoord bereikt. De huidige president Gustavo Petro, de eerste linkse president ooit van Colombia en zelf een voormalig guerrillero, poogt nu wel te onderhandelen met het ELN voor een wapenstilstand.

[2] De wandeldijk langs de zee in Havana.