De amorele diepte waarin het zionisme bereid is te zakken kan sinds Gaza niet langer ontkend worden. Minder bekend is dat Israël reeds lang gretig hand- en spandiensten verleent voor genocides ver buiten zijn grenzen. De parallellen tussen Gaza vandaag en Guatemala in de jaren 1980 zijn onmiskenbaar.

Met een oppervlakte van 109.000 km2 (Benelux 77.000 km2) en 18 à 19 miljoen inwoners is Guatemala een van de kleinere staten van Latijns-Amerika, geprangd tussen het enorme Mexico aan zijn noordergrens en Honduras en El Salvador in het zuiden.

Repressie lokt verzet uit

Toen de Spanjaarden vanaf 1523 de kolonisering van het grondgebied begonnen van wat nu Guatemala is, was de regio het kerngebied van de Maya-beschaving. Het zou tot 1697 – 174 jaar van gruwelijke genocide – duren voor het gebied volledig onder Spaanse controle raakte. In 1821 werd de regio na 200 jaar verzet tegen de moordende Spaanse uitbuiting onafhankelijk als onderdeel van Mexico, vanaf 1840 als de huidige staat Guatemala.

Zoals in alle nieuw onafhankelijke staten van Latijns-Amerika waren de VS er snel bij om de economisch macht van de Spanjaarden over te nemen. In 1823 verkondigde VS-president James Monroe zijn doctrine die stelde dat de Europese koloniale machten zich niet hoorden te moeien in het westelijk halfrond (van de Amerika’s).

Die doctrine houdt stand tot vandaag, met vallen en opstaan. De regering-Trump is de eerste na de Tweede Wereldoorlog om ze terug openlijk te citeren. Althans, gedeeltelijk want volledig verzwegen wordt dat de Monroe-doctrine ook erkende dat de VS zich niet zouden moeien met de ‘Europese belangen’ in Afrika en Azië.

De VS hebben in Guatemala (en de rest van Latijns-Amerika) sinds de onafhankelijkheid steeds aartsconservatieve regeringen ‘erkend’ die door middel van staatsgrepen en omkoperij het semi-feodale economische systeem in stand hielden, ten bate van de kleine ‘Spaanse’ landadel en van grote VS-bedrijven.

United Fruit Company

Na de Tweede Wereldoorlog kwamen in heel Latijns-Amerika organisaties op die ijverden voor sociale rechtvaardigheid. Die strijd werd in het Westen weggezet als ‘communisme’. Communisme moet je hier begrijpen als een containerbegrip dat naast een kleine minderheid communisten ook iedereen omvatte die op een of andere manier verzet pleegde tegen de sociaal-economische status quo.

In 1944, kort na de oorlog, werd dictator Jorge Ubico afgezet na een volksopstand. De eerste democratisch verkozen president Juan José Arévalo voerde een nog zeer bescheiden landhervorming uit en richtte de eerste embryonale instellingen op voor gezondheidszorg en onderwijs.

Arévalo overleefde niet minder dan 25 pogingen tot militaire staatsgreep. Guatemala zou zich volgens de CIA onder meer bewapenen om de VS aan te vallen (de term massavernietigingswapens bestond toen nog niet). Kinderen zouden bij hun ouders weggesleurd worden om in de collectieve boerderijen te gaan werken.

Het merendeel van de journalisten bleken de verhalen die de CIA kwistig rondstrooide ook echt te geloven. Verhalen over aankomende wapenleveringen uit de Sovjet-Unie werden zonder enig eigen opsporingswerk overgenomen. Nochtans wisten ook toen al enkele kritische journalisten dat er niets van aan was. Deze lastercampagnes en aanslagen gefinancierd door de CIA konden niet verhinderen dat Arévalo in 1951 werd opgevolgd door Jacobo Arbenz Guzmán

Die wilde nog verder gaan met zijn sociale hervormingen. Hij verdeelde landbouwgronden onder de boeren die grote agrobedrijven ongebruikt braak lieten liggen. Voor die gronden betaalde hij als compensatie de sommen die de betrokken eigenaars in de jaren voorheen op hun belastingaangifte hadden ingevuld.

Die bedragen waren een zware onderschatting. Bovendien beval hij dat de reeds bestaande belastingwetten effectief zouden worden toegepast op de inkomens van rijken en bedrijven. Naar Europese normen was Arbenz eerder een sociaalliberaale nationalist, naar Latijns-Amerikaanse normen was hij een ‘communist’.

In Guatemala ging het in feite over één bedrijf. Voortaan moest de United Fruit Company arbeidscontracten tekenen met zijn werknemers en een vast loon uitbetalen. Tot dan werden landarbeiders grotendeels ‘betaald’ met bedrijfsbonnen die alleen in de winkels van United Fruit konden worden geruild voor duur voedsel – voedsel dat die arbeiders niet zelf mochten kweken.

‘Communisme’

Zoveel ‘communisme’ was de VS teveel van het goede. In 1954 pleegde een volledig door de VS gefinancierde, opgeleide en logistiek ondersteunde bende huurlingen een staatsgreep. Operation PBSuccess was inderdaad een volledig succes. Arbenz werd afgezet en kreeg de keuze tussen verbanning en executie.

Vice-president Richard Nixon (onder president Eisenhower) prees ‘verkozen’ president Castillo Armas voor het herstel van de democratie. Hij werd president na verkiezingen waaraan geen enkele politieke partij mocht deelnemen.

Guatemala werd dus ‘gedemocratiseerd’ ten bate van één bedrijf, de United Fruit Company. Die had enorme landerijen in bezit waar bananen werden gekweekt voor de VS-markt. 42 procent van alle landbouwgrond in Guatemala was eigendom van het bedrijf, dat eigen spoorlijnen voor transport had naar de eigen haven.

Dictator Carlos Armas schafte alle plannen voor landhervorming onmiddellijk af, verbood alle linkse partijen en de vakbonden en gaf United Fruit zijn gronden terug. Hij werd de eerste in een onafgebroken lijn van militaire dictators die tot begin jaren negentig een gruwelijk spoor van repressie van elke vorm van sociaal protest achterlieten.

De bananenplukkers van United Fruit werkten in erbarmelijke omstandigheden. Elke vorm van sociaal verzet werd door de militie van het bedrijf geliquideerd. Met zijn megawinsten van Guatemala kon het bedrijf groeien tot de multinational die vandaag nog steeds bestaat onder zijn merknaam Chiquita.

De Guatemalteekse bevolking heeft een lange geschiedenis van verzet, vreedzaam of gewapend, zoals blijkt uit de historische inleiding hierboven. Van 1954 tot de jaren 1980 werd dat volksverzet bloedig onderdrukt. Guatemala had toen de twijfelachtige eer het meest wreedaardige regime te zijn van Latijns-Amerika.

In 1977 werden de enorme slachtpartijen zelfs politici in de VS te gortig. Democratisch President Jimmy Carter schorste alle militaire hulp aan het regime. In hoeverre hij dat uit overtuiging deed, is hier niet relevant.

De CIA neemt over

Feit blijft dat de militaire repressie van de bevolking, in hoofdzaak dus de inheemse bevolking, bijna onverminderd doorging. Guatemala heeft een van de hoogste percentages inheemse volkeren van Latijns-Amerika, ongeveer 60 procent. Dat kan veel lijken. Men mag echter niet vergeten dat Guatemala ooit 100 procent inheems was.

De CIA bleef het leger financieren, betaalde spionnen en informanten die alle organisaties die opkwamen voor sociale rechtvaardigheid infiltreerden en hun leiders systematisch liet vermoorden, daaronder ook vakbondsleiders en priesters. De hiërarchie van de kerk liet dat gebeuren, want verzet tegen de feodale uitbuiting was ‘goddeloos communisme’.

Een goed overzicht van de genocide in Guatemala en de centrale rol van de CIA en Israël vind je in dit gesprek van Chris Hedges met mensenrechtenadvocaat Jennifer Harbury, die in de jaren 1980-1990 de betrokkenheid van de VS en Israël aantoonde (min 6:34)

Begin 1980 kwam dat clandestiene onderdrukkingssysteem echter zwaar in de problemen. Het leger en de leidende elite waren door en door corrupt. Slecht betaalde voetsoldaten waren niet gemotiveerd om hun leven te riskeren tegen hun eigen volksgenoten. CIA-financiën verdwenen in de zakken van onbetrouwbare partners.

Het gewapend verzet controleerde meer dan de helft van het grondgebied. Dat verzet kreeg de bevolking achter zich door het toekennen van alle sociale rechten die ooit door president Arbenz waren beloofd. Er moest dus dringend iets gedaan worden om dit ‘communistisch gevaar’ in te dijken.

En daar is Israël, een partner met ervaring

De CIA zocht en vond een partner om de zaak over te nemen in Israël, een land dat al ruime ervaring had in het onderdrukken van zijn eigen inheemse bevolking. Militairen werden opgeleid en kregen wapens uit Israëlische wapenfabrieken, zoals de beruchte Khalil-machinegeweren.

De echte rekening voor al dat materiaal werd nog steeds betaald door de VS via de militaire steun aan Israël. Zo kon president Carter – en na hem president Reagan – staalhard blijven ontkennen dat de VS het regime in Guatemala nog ondersteunden.

De opleiding van de Guatemalteekse soldaten was een kopie van de strategie die het Israëlisch leger had toegepast tijdens de Nakba in 1948-1949. Die begon met het vernietigen van de landbouwgewassen in de gebieden waar de guerrilla actief was en het systematisch uitmoorden van kleine dorpen. Die opleiding kregen ze van ongeveer 200-300 Israëlische experten en van een onbekend aantal CIA-agenten die hun ervaring in Vietnam met de ‘strategic hamlets’ deelden.

De bevolking werd geconcentreerd in ‘modeldorpen’ met het doel hen van de guerrilla te scheiden. Met ander woorden: uithongering en uitmoorden van de eigen dorpen en aanbieden van voedselhulp in concentratiekampen. Gaza is een heruitgave van Guatemala, Vietnam, Zuid-Afrika, Kenia, Nigeria, Namibië …

Tussen 1983 en 1985 bereikte de genocide zijn piek. Er werden meer dan 600 dorpen volledig uitgemoord. Lichamen met de littekens van gruwelijke folteringen werden achtergelaten om de rest van de bevolking te terroriseren.

Hen werd ‘vrijwillige migratie’ naar ‘modeldorpen’ aangeboden, waar ze ‘vrij’ zouden zijn van ‘onderdrukking door de guerrilla’ – Netanyahu stelt dat hij de Gazanen gaat bevrijden van Hamas. Die modeldorpen waren in werkelijkheid concentratiekampen waar de meest minimale voorzieningen voor voedsel en gezondheidszorg ontbraken.

Kinderen met een gesprongen appendix, zwangere vrouwen, malariapatiënten werd elke zorg ontzegd, terwijl de militaire kampen vlak bij al het nodige achterhielden voor zichzelf of op de zwarte markt verkochten aan woekerprijzen. Veel van die hulp kwam overigens van buitenlandse ngo’s.

Wie werd betrapt met conserven die niet van de militaire barakken kwamen werd zonder vorm van proces geëxecuteerd voor ‘banden met de guerrilla’. Het zijn slechts enkele voorbeelden van de terreur die de Israëlische en VS experten onderwezen aan de soldaten.

Israël, onze beste vriend

De genocide in Guatemala op de inheemse bevolking kende zijn afgrijselijk hoogtepunt onder het regime van generaal Rios Montt. Hij pleegde op 23 maart 1983 een staatsgreep (zie foto hierboven) en dankte op de persconferentie van zijn machtsgreep Israël voor de steun aan het ‘herstel van de democratie’. In 1982 en 1983 kende de genocide onder zijn leiding zijn climax met gemiddeld 3.000 doden per maand, twee jaar lang.

Generaals noemden hun slachtpartijen de ‘Palestinisatie van de inheemse bevolking’. Tijdens zijn proces voor genocide in 2014 herhaalde zijn toenmalige kabinetschef Hector Lopez Fuentes dat Israël de voornaamste partner was van Guatemala tijdens de staatsgreep en tijdens de genocide.

Het duurde nog drie jaar voor de werkelijkheid van de genocide werd erkend. Alle mainstream commentatoren die de genocide hadden weggewuifd als een ‘burgeroorlog tussen links en rechts’ met de daders van ‘het geweld’ gelijk verdeeld aan beide zijden stelden nu altijd al tegenstanders geweest te zijn van de genocide.

In 1986 kwam er formeel een einde aan de militaire dictatuur met een nieuwe grondwet en democratische verkiezingen en in 1996 werd een vredesakkoord gesloten om de ‘burgeroorlog’ te stoppen.

In eigen land bleef minister van Buitenlandse Zaken Leo Tindemans (CVP-CD&V) ontkennen dat van genocide sprake was. Dit was een conflict tussen een legitieme regering en een communistische opstand. De media namen die versie gretig over.

Vice-president Richard Nixon (l) feliciteert president Carlos Armas (m) voor het herstel van de democratie en de vernietiging van communisme (vanaf 2:48). Achter hen een stapel beweerde communistische propaganda met een gebroken hamer en sikkel op de muur. Een derde persoon (r) toont schoolboeken die in Moskou werden gedrukt en tijdens het bewind van president Arbenz aan de kinderen werden opgedrongen – waar niets van waar bleek te zijn. Het ging om gewone schoolboeken. Voor Arbenz was er geen lager onderwijs voor de gewone bevolking. De flagrante leugens van Netanyahu zijn geen nieuwe tactiek …

Guatemala is vandaag nog steeds een door corruptie en schendingen van de mensenrechten geteisterd land. Op de Index van Menselijke Ontwikkeling staat het land derde laagste van Latijns-Amerika (voor buurland Honduras en Haïti).

Op 19 augustus 2023 werd Bernardo Arévalo verkozen tot president. Hij is de zoon van Juan José Arévalo, de eerste democratisch verkozen president van Guatemala. Nog voor zijn eedaflegging werd een poging tot staatsgreep gepleegd. Het uittredende parlement poogde de installering van het nieuwe parlement nog te verhinderen. Hij omschrijft zichzelf als sociaal-democraat. Voor zijn tegenstanders is hij een ‘communist’.

De parallellen met de genocide in Gaza, de toegepaste technieken, de leugens, kunnen niet ontkend worden. Zal het nu ook zolang duren voor de genocide in Gaza wordt erkend en voor de daders vervolgd worden?

 

Lees ook: Van Libië naar Guatemala: wie het verleden kent, begrijpt het heden beter