Maandag 20 oktober presenteerde Filmfest Gent de documentaire ‘Gore Vidal: The United States of Amnesia’ van regisseur . Voor de fans een mooie terugblik op het leven van een fascinerende man. Wie hem nog niet kent, vindt hier een geweldige aanzet.

Op negentienjarige leeftijd schreef Gore Vidal al zijn eerste boek Williwaw. Hij was één van die zeldzame talenten die verzorgde taal combineerden met groot verteltalent. Hij was een meester in de ‘historische fictie’, een genre dat onterecht door een groot deel van de literaire beau monde niet ernstig wordt genomen. In grote lijnen komt dit genre erop neer dat fictieve verhalen in een historische context worden geplaatst die ruim bekend is, zoals de opkomst van de Kennedy’s als politieke figuren. De hoofdpersonages van Gore’s romans zijn daarin fictieve passanten bij waargebeurde historische feiten.

Power to the elite

Gore Vidal schreef bijna uitsluitend over de sociaal-economische elite van zijn land, niet bepaald in flatterende termen. De decadentie en morele degeneratie van de klasse die het in de VS voor het zeggen heeft wordt in sarcastisch proza omgezet.

Hij wist waar hij het over had. Vidal was immers zelf geboren en getogen in de milieu’s van de elite, kwam uit een familie van politici, kende de Kennedy’s voor ze beroemd werden.

Vidal’s echte voornaam was Eugene, hij nam de auteursnaam Gore aan naar de familienaam van zijn grootvader van moederskant, voor wie hij grote bewondering had. Zijn grootvader was blind, wat hem niet belette federaal senator te worden. Omdat hij weigerde zich door de grote bedrijven te laten financieren, eindigde hij arm en gebroken, iets waar Gore Vidal regelmatig op terugkomt in de film.

Breuklijnen

Heel bekend is schrijver Gore Vidal buiten de Angelsaksische wereld nooit geworden. Een beperkt aantal van zijn boeken zijn in het Nederlands verschenen. Dat is jammer want de man was zonder meer briljant.

Vidal werd in de latere jaren van zijn loopbaan ook bekend in de Angelsaksische wereld voor zijn bijtende kritiek op het Amerikaanse politieke systeem. Hij vond dat de VS afgleed naar een dictatuur onder leiding van de rijke elite van het land.

Je kon hem echter niet zomaar plaatsen naast gelijk klinkende maar meer links geörienteerde critici zoals Noam Chomsky en Howard Zinn. Daar was Vidal te veel een individueel denker voor. Zijn kritiek beantwoordde zelden aan de klassieke links-rechts-breuklijnen. Dat was voor Gore Vidal echter de minste van zijn zorgen. Hij noemde Chomsky wel een bondgenoot. “We hebben eenzelfde publiek. We hebben dezelfde vijanden, zoals de New York Times.”

The United States of Alzheimer

Vidal noemde zijn eigen land dikwijls ’the United States of Amnesia’ of ’the United States of Alzheimer’, vandaar de titel van deze documentaire. Gore Vidal was ook een meester van de bitsige ironie en van oneliners. Je vindt ze op internet wanneer je zijn naam met ‘quotes’ opzoekt.

Het Amerikaanse politiek systeem vatte hij zo samen: “Er is slechts één partij in de VS, de Eigendomspartij  … die heeft twee rechtervleugels, de Republikeinen en de Democraten. Republikeinen zijn een beetje dommer, een beetje rigider, een beetje meer doctrinair in hun laissez-faire kapitalisme dan de Democraten die leuker en mooier zijn, een beetje corrupter … en die meer dan de Republikeinen bereid zijn om kleine aanpassingen toe te laten wanneer de armen, de zwarten, de anti-imperialisten te veel van hun oren maken. Maar in essentie is er geen verschil tussen de twee partijen.”

Hij was ook bikkelhard voor de Amerikaanse media. Dat vatte hij zo samen: “Een schrijver moet altijd de waarheid vertellen, behalve als hij journalist is.”

The United States of Amnesia

Deze documentaire geeft een goed overzicht van de grillige loopbaan van dit literair supertalent. Openlijk biseksueel in een tijdperk dat eender welke uiting van andere seksuele geaardheid nog taboe was, schreef hij het eerste succesboek waarin zonder schroom seks tussen mannen werd beschreven.

Toen hij daarom werd geboycot werd door de grote uitgevers en de New York Timesen de Washington Post weigerden zijn boeken te recenseren, ging hij ‘voor het geld’ in de filmindustrie van Hollywood werken. Daar schreef hij onder meer het scenario van Ben Hur. Later werd hij een graag gezien gast in talkshows en schreef het ene succesboek na het andere. Heel sporadisch was hij ook acteur, zoals in Gattaca(1997)

Doorheen het verhaal van zijn leven in deze documentaire krijgt de kijker tegelijk een overzicht van de technologische evolutie van de media. De scherpe beeldkwaliteit van recent beeldmateriaal contrasteert fel met de korrelige beelden van vroeger. Het enige wat in al die fragmenten verrassend fris blijft, is Gore Vidal zelf.

Geslepen

Een geniaal schrijver, een scherpe criticus, een geslepen grapjas die tegenstanders met één sarcastiche noot de grond in kon boren én een irritant en zelfingenomen betweter. Hij was het allemaal in één persoon. Het was weinig mensen gegeven om zoals hij op een sympathieke manier pretentieus en minachtend met anderen om te gaan.

Een journalist vraagt hem op een bepaald ogenblik in de film: “Als er één ding is dat je aan je voorbije leven zou veranderen, wat zou dat doen.” “My mother” zegt hij droogjes. Hilarisch en tegelijk indroevig. Over wat hij hoopt dat zijn erfenis na zijn dood zal zijn: “I couldn’t care less”.

Trailer van ‘Gore Vidal – The United STates of Amnesia:

Interview regisseur Nicholas Wrathall over de film:

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.