Philip Alston, VN-Speciaal Rapporteur voor Extreme Armoede, stelt na zijn onderzoek ter plaatse dat Spanje “een gebroken land” is waar de regering de voorbije jaren een beleid heeft gevoerd voor de rijken en tegen de armen. De meest dringende prioriteit is “het reglementeren van de huurprijzen in de grote steden”.
Philip Alston is een Australisch professor internationaal recht. Hij heeft sinds 1987 meerdere adviserende functies vervuld voor de VN. Sinds 2014 is hij Speciaal Rapporteur voor Extreme Armoede.
Tien jaar sociale afbraak
Op het einde van zijn inspectiebezoek door Spanje gaf hij op een persconferentie zijn vaststellingen weer en formuleerde een aantal dringende maatregelen. Als eerste maatregel adviseert hij de “dringende regulering van de huurprijzen in de grote steden”. Spanje kan niet langer toestaan dat “de prijzen van levensmiddelen zo snel klimmen dat ze verdubbelen”.
“Dit is het werk van de regeringen van de voorbije tien jaar: zij hebben er voor gekozen een beleid te voeren voor de rijken tegen de armen. Spanje moet dringend in de spiegel kijken.” Het aantal Spanjaarden in extreme armoede is in tien jaar met zes procent gestegen, terwijl de hogere klassen 25 procent rijker zijn geworden en slechts de helft van de belastingen betalen. “Zij hebben geregeerd voor de rijken”.
Het meest schokkende van zijn bezoek waren de kampen voor immigranten in de wijken Cañada Real in Madrid en Los Pajaritos in Sevilla. “Arme wijken in slechtere condities dat een vluchtelingenkamp, zonder lopend water, elektriciteit of sanitair”. Immigranten worden er “behandeld als afval”, Roma’s werden “vergeten door de regeringen en door de maatschappij”.
Sociale uitbuiting van migranten
Hij wees onder meer de sector van de fruitteelt terecht: “Een sector die 600 miljoen euro per jaar opbrengt mag zich geen werknemers permitteren in deze werkvoorwaarden.” Alston wijst ook op het enorme probleem van minderjarige niet-begeleide immigranten en op de zware uitbuiting van vrouwen in het thuiswerk.
Een van de zwaarste problemen is de toegankelijkheid tot leefbare woningen, naast de huisuitzettingen en de “exponentieel stijgende huurprijzen”. “Men kan dit niet langer exclusief in de handen van de markt laten”. Daarom stelt hij voor een maximale huurprijs op te leggen om kwetsbare personen en gezinnen toegang te geven tot een woning.
Verder pleit Alston voor een verbod op het afsluiten van de elektriciteit en op sociale kortingen. Tevens vraagt hij dringend maatregelen tegen de toenemende kinderarmoede. “Eén op drie kinderen leeft met het risico op armoede. Zij zijn bovendien het slachtoffer van sociale segregatie in de scholen.
Verandering in zicht?
Mariano Rajoy leidde een rechtse regering van 2011 tot 2018. Hoewel sociale besparingen reeds werden ingezet onder zijn socialistisch voorganger José Zapatero (2004-2001) voerde hij onder zijn bestuur de aanval op de sociale teken van de overheid op. Zowat alle diensten, scholen, hospitalen leverden zwaar in met de hierboven beschreven sociale gevolgen.
Ondanks de economische crisis en het strenge besparingsbeleid werd de rijke toplaag van de Spaanse bevolking onder zijn regering rijker, dankzij gulle verminderingen van de fiscale tarieven voor hoge inkomens. Die leidden op hun beurt tot verdere inkrimping van de overheidsfinanciën.
In 2018 kwam hij ten val na een motie van wantrouwen, ten gevolge van een corruptiezaak in zijn eigen conservatieve Partido Popular (Volkspartij, PP), die hij weigerde aan te pakken. Hij werd vervangen door een minderheidsregering onder leiding van Pedro Sánchez, leider van de sociaal-democratische partij PSOE. In 2019 moest hij ontslag nemen nadat de begroting geen meerderheid kreeg. Twee verkiezingen later heeft hij in november 2019 een coalitieregering gevormd met de linkse partij Unidas Podemos van Pablo Iglesias.
De nieuwe regering heeft meerdere sociale programma’s aangekondigd. Of zij haar beloften kan waarmaken is nog onzeker. Spanje heeft sinds de val van de fascistische dictatuur van Franco geen traditie van bestuurscoalities. Het land werd sindsdien steeds bestuurd door de PSOE of de PP. Bovendien heeft de partij van Pablo Iglesias geen enkele regeringservaring, moet ze samenwerken met een partijapparaat van de PSOE met tientallen jaren bestuurservaring en heeft ze een zeer kritische achterban.
Bronnen:
El relator de la ONU: “He visto barrios en España en peor situación que campos de refugiados”
La ONU examina España por la gestión de la desigualdad