Mythe: vredesbewegingen veranderen niets. Realiteit: niets is minder waar

Foto: Han Soete

FacebooktwitterFacebooktwitter

Het is een hardnekkige mythe die al lang meegaat: anti-oorlogsbewegingen hebben niets veranderd, veranderen niets en zullen niets veranderen. Niets is minder waar. Om dat te weten moet je niet gaan zoeken in de commentaren van de grote media. Om het met zuster Jeanne Devos te zeggen: “Vrede en solidariteit zijn aangeboren kwaliteiten”. Massale propaganda is daarom zo essentieel voor oorlogsstokers.

Wie de berichten over de vredesmanifestaties van 25-26 februari vergelijkt kan er niet naast kijken. Eén van beide manifestaties kreeg de goedkeuring mee, de andere niet. Dat werd uiteraard niet letterlijk zo gezegd. Kadering, context (of het ontbreken daarvan) en commentaar waren duidelijk genoeg.

De boodschap werd dan vanzelfsprekend. Alleen betogers die uitsluitend de Russische invasie in Oekraïne veroordeelden waren OK, zij die zowel die invasie als de medeverantwoordelijkheid van de VS, de EU en de NAVO afkeurden niet. Zo eenvoudig is dat.

Ooit was de rijkswacht (‘uw vriend’) de overheidsdienst met de opdracht betogingen die hen (of hun politieke bazen) niet bevielen systematisch te laag in te schatten. Vandaag heeft een andere overheidsdienst, onze (hoelang nog) openbare zender VRT, die taak blijkbaar overgenomen.

Met 1600 waren de zondagse betogers volgens de VRT, net genoeg om te kunnen stellen dat de betogers van zaterdag met meer waren. Dat was niet zo, de betoging van zondag kreeg 3000 vredesbetogers samen, bijna dubbel zoveel als de dag ervoor.

3000, niet 1600, nog steeds weinig

Gejuich over dat cijfer is echter ongepast. 3000 blijft bedroevend weinig. Daar zijn meerdere redenen voor. De tijden van de grootste vredesbetoging (en betoging tout court) ooit in de Belgische geschiedenis liggen bijna veertig jaar achter ons.

Poster: Public Domain

Op 23 oktober 1983 kwamen meer dan 400.000 mensen samen in Brussel om te protesteren tegen de plaatsing van Amerikaanse Pershing-II-raketten met kernladingen op de luchtmachtbasis van Florennes.

Toenmalig BRT-directeur-generaal Paul Vandenbussche poogde alle berichtgeving op de zender tegen te houden, maar de betoging was gewoon te massaal om te negeren. Om 20 uur tijdens het avondjournaal moesten nog meerdere delegaties beginnen aan hun parcours door de stad.1

Het was volle Koude Oorlog en de dreiging van een vernietigende kernoorlog werd heel reëel. De kernbommen op Kleine Brogel (die daar nog steeds liggen) moeten per vliegtuig gedropt worden. Met zware draagraketten werd de reactietijd echter veel korter en de dreiging van een vernietigend antwoord uit de Sovjet -Unie dus veel groter.

Kernwapens niet populair, nooit geweest

De NAVO, de media en pro-NAVO-politici zullen het niet van de daken schreeuwen, maar men is er zich in deze middens zeer goed van bewust dat de NAVO in het algemeen en het kernwapenprogramma van de NAVO in het bijzonder allesbehalve populair zijn bij de bevolking.

Eigen opiniepeilingen komen telkens weer tot gewenste populariteitsresultaten met gerichte vragen als ‘Vindt u dat de NAVO zijn kernwapens moet terugtrekken terwijl de Sovjet-Unie de zijne laat staan?’.

Onafhankelijk onderzoek toont echter heel wat anders aan en dat weet de NAVO zeer goed. Er is met andere woorden een goede reden om de bevolking voortdurend te bombarderen (woordspeling gewild) met propaganda over de lelijke Russen die aan onze voordeur staan, als ‘we’ ze niet tegenhouden. Je krijgt mensen nu eenmaal niet zover om ten oorlog te vertrekken als je de echte redenen voor die oorlog vernoemt.

Op 29 januari 2014 nam Amerikaans kernfysicus Hans Kristensen het woord in de Commissie Defensie van de federale Kamer van Volksvertegenwoordigers2. Zijn voornaamste boodschap was dat de kernbommen in Kleine Brogel zouden worden gemoderniseerd en dat dit met de volledige instemming van de Belgische regering gebeurde.

Lijnrecht tegen de publieke opinie in

Dat was in volledige tegenspraak met het eigen officiële beleid van kernontwapening. Hij ontkrachtte daar tevens de mythe dat de Belgische regering onder druk zou instemmen dat die kernwapens er door de VS worden gehouden. “De Belgische regering is het daar volmondig mee eens.”

Interessant was echter wat hij in de zijlijn van zijn toelichting vertelde: “Men weet in de NAVO perfect dat het huidige beleid van alle vijf betrokken regeringen (waar VS-kernwapens gestationeerd staan) lijnrecht ingaat tegen de publieke opinie in de betrokken landen.”

In 1987 tekenden Sovjetleider Gorbachev en VS-president Reagan het INF-verdrag voor beperking middellange afstand kernraketten, direct gevolg van de vredesbeweging, dat naast het ABM-verdrag en het START-verdrag alle kernwapens aan banden legde. President Poetin zegde recent START op, nadat VS-presidenten W. Bush en Trump de andere twee al hadden opgezegd. Foto: whitehouse.gov/Public Domain

De massale vredesbetogingen in heel Europa tegen de plaatsing van de Pershing-II-raketten vielen niet in dovemansoren op het NAVO-hoofdkwartier in Evere (Brussel). Het antwoord: in geen geval openlijk toegeven, de raketten toch plaatsen en daarna stilletjes afvoeren om te vermijden dat het verzet nog jaren blijft doorgaan.

Wat inderdaad zo gebeurde. Zes jaar later werden alle Pershing-II-raketten teruggevlogen naar de VS. De media besteedden er nauwelijks aandacht aan, laat staan dat ze het verband legden met de vredesbeweging.

Betogingen tegen een oorlog die nog moest beginnen

Twintig jaar later in 2003 gebeurde iets dat uniek was in de geschiedenis van de vredesbewegingen: massale betogingen tegen een oorlog die nog moest beginnen. Het antwoord van de NAVO was identiek: in geen enkel geval ook maar de minste indruk geven dat we hier aan toegeven. Keihard doorgaan.

De aanwezigheid van massavernietingswapens in Irak werd het centrale propaganda-argument. Men wist bij de NAVO perfect dat die er niet waren en de vredesbewegingen schreeuwden het van de daken. De massamedia deden alsof ze het allemaal geloofden. Jaren later beweerden ze misleid geweest te zijn.

foto: Han Soete

Niets was minder waar. De informatie was volledig beschikbaar. De rapporten van Scott Ritter waren openbaar en de vredesbewegingen kregen volledig gelijk. Dat zal ook nu gebeuren.

Het gebrek aan enig succes heeft de vredesbeweging in 2003 een zware slag toegebracht. Dat valt niet te ontkennen. Een ander ‘slachtoffer’ waren echter de media. Het vertrouwen is nooit meer hersteld. Men hoort het niet graag vermeld in de redactievergaderingen, maar het diepe wantrouwen tegenover de grote massamedia was er al voor de sociale media begonnen. Het is in die sfeer van wantrouwen dat zij zich begonnen te ontwikkelen.

Irak, Syrië, Libië, Afghanistan…

De gevolgen zijn bekend. Een gruwelijke invasie – want dat was het – zonder toestemming van de VN verwoestte het meest welvarende Arabische land. Het regime van Saddam Hoessein was weliswaar een bikkelharde politiestaat, maar wie zijn mond hield genoot er van de hoogste levensstandaard in de hele Arabische wereld. Vandaag is het land compleet verwoest en intern verdeeld.

De VS en Groot-Brittannië wakkerden bestaande sluimerende sectaire en etnische spanningen aan en bewapenden de meest extremistische fracties aan alle zijden. Een verscheurende burgeroorlog was het gevolg.

Foto: Han Soete

Als democratie en mensenrechten de echte doelstellingen van die invasie waren, was de oorlog tegen Irak een totale mislukking. Miljoenen doden, een totaal verwoeste infrastructuur heeft Irak het armste land in het Midden-Oosten gemaakt.

Tot de laatste Irakees, tot de laatste Oekraiener

Het lot van de Iraakse bevolking was de laatste zorg van de NAVO-bezetters. Dat kunnen we in 2023 opnieuw zeggen. De strategie van de VS wordt nauwelijks verhuld: dit gaat over de vernietiging van Rusland ‘tot de laatste Oekraiener’. Dat laatste zinnetje is cruciaal.

Dat miljoenen gevluchte Oekraieners zich niet aangesproken voelen door een oproep tot staakt-het-vuren en onderhandelingen valt emotioneel te begrijpen. Oorlogen zijn immers vreselijke gebeurtenissen. Gevoelens van wraak zijn echter geen geschikte leidraad om een oplossing te vinden.

Oorlogen eindigen met onderhandelingen die nooit een mooie oplossing bieden voor iedereen. Onderhandelingen zijn echter de enige oplossing die elk verder Oekraiens leven spaart. Het alternatief is doorvechten zonder enig zicht op een uitweg, met als enige zekerheid de dagelijkse verderzetting van de dodentol.

De vredesbeweging is intern verdeeld over de aanpak van deze oorlog. Dat valt niet te ontkennen. Ook de door de VRT gehalveerde aanwezigheid van 3000 vredesactivisten blijft bedroevend weinig. Er is immers geen eenvoudig standpunt mogelijk in een conflict waarin je geen van beide partijen kunt steunen.

De oorlogvoerende partijen zijn Rusland en de NAVO/VS

Die ‘partijen’ zijn voor alle duidelijkheid Rusland en de NAVO, niet Oekraïne, dat in deze oorlog slechts de plaats en het kanonnenvlees levert. Met de ‘NAVO’ moet je trouwens in feite alleen de VS begrijpen (en Groot-Brittannië als zeer enthousiaste vazal), want voor het ogenblik laten de andere NAVO-lidstaten zich als gewillige pionnen gebruiken, zoals onder meer is gebleken tijdens de NAVO-top in Rammstein vorig jaar.

Een van de winnaars van de oorlog in Oekraïne. Foto: Ben P L/CC BY-SA 2:0

Het lijkt er dus inderdaad op dat de vredesbeweging geen impact meer heeft. Nogmaals, niets is minder waar. Laat je niet misleiden door de denigrerende mediacommentaren. Integendeel , het is positief dat meer mensen kwamen opdagen voor de anti-oorlogsmanifestatie op zondag dan voor de oorlogsmanifestatie van zaterdag.

Het publiek krijgt van de grote media een volledig eenzijdige versie van deze oorlog, die de vergelijking met de dagen voor de Eerste Wereldoorlog kan doorstaan. De VRT toonde daarover recent nog een uitstekende documentaire, waarbij ze wel vergat te vermelden dat die analyse bijna volledig kan worden overgenomen wat betreft de mainstream verslaggeving vandaag.

Indruk van unanimiteit

Als je bedenkt dat de gewone burger voortdurend 24/7 slechts één versie te horen krijgt, met een dagelijkse barrage aan feiten (ware en onware) die enkel en alleen de Russen aanklagen, zou je eerder een massale deelname aan de zaterdagbetoging verwacht hebben. Die indruk van unanimiteit van de publieke opinie krijg je toch als je alleen afgaat op de dagelijkse mainstream-barrage.

Dat gebeurt dus niet. Wat dit betekent is dat de publieke opinie grotendeels afzijdig staat tegenover dit conflict en meer bezig is met zijn afnemende levensstandaard. In tegenstelling tot wat de media er door pogen te rammen is het grootste deel van de publieke opinie niet overtuigd van deze oorlog en wantrouwt ze beide zijden, Rusland én de NAVO, even hard.

Dat betekent echter geenszins dat ze zich massaal aansluit bij de anti-oorlogsmanifestatie van vorige zondag. Eerder is het zo dat zij zich door geen van beide bewegingen aangetrokken voelt.

Een bijkomend probleem is dat jongeren vandaag zich veel minder aangesproken voelen door massabijeenkomsten. Politieke partijen hebben elke mobiliserende kracht verloren. De dagelijkse sleur, de strijd van de dagelijkse ratrace, het verpletterende individualisme, de vluchtigheid van het internet zijn geen goede voedingsbodems voor massaal bijgewoonde manifestaties.

Niets is definitief

De activisten tegen de slavernij, de kolonisatie, de apartheid, de sociale uitbuiting hebben in veel moeilijkere omstandigheden dan vandaag hun strijd nooit opgegeven. Er is niets dat tegenspreekt dat de vredesbeweging terug aan kracht kan winnen.

In het hoofdkwartier van de NAVO en in de kantoren van de wapenfabrikanten heffen ze al het glas op de ondergang van de vredesbeweging. Ze vergissen zich.

De vredesbeweging heeft in de geschiedenis nog voor crisissen gestaan. Ze hebben die telkens weer overwonnen. Dat zal ook nu gebeuren. Tijdens elke oorlog die werd gestreden sinds de Tweede Wereldoorlog – laten we hier niet vergeten dat de Koude Oorlog alleen Koud was tussen het Westen en de Sovjet-Unie, in Latijns-Amerika, Afrika en Azië was diezelfde Oorlog altijd Bloedheet – werd de vredesbeweging afgekraakt, gemarginaliseerd, belachelijk gemaakt, verweten te heulen met de vijand of zijn ‘naïeve bondgenoten’ te zijn. Het is nu niet anders.

Het platform van de vredesbetoging van zondag 26 februari was verre van perfect. Het laatste woord is er nog niet over gezegd. Maar één ding staat vast: het was met al zijn tekortkomingen een vredesmanifestatie. Dat kan niet worden gezegd van de manifestatie de dag ervoor.

 

Notes:

1   Diezelfde Vandenbussche poogde tien jaar eerder na 11 september 1973 BRT-journalist Maurice Dewilde onmiddellijk terug te halen uit Chili, waar de staatsgreep van Pinochet bezig was. Dewilde was daar toevallig samen met RTB-journalist Josy Dubié voor een interview met president Allende. Zij waren de laatste journalisten om de president nog te interviewen voor de staatsgreep. De christendemocraten van CVP-PSC (nu CD&V) en hun zetbaas bij de BRT waren immers voor de staatsgreep, een episode die ze vandaag liefst stil houden. Dewilde was toen de volledig enige journalist die wist door te dringen tot het nationale voetbalstadium waar opposanten van de staatsgreep werden verzameld en in de kelders gefolterd en geëxecuteerd. Vandenbussche was ‘not amused’. Those were the days…

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.