Historicus Jacques Pauwels benadrukt het cruciale belang van geschiedenis om het waarom van hedendaagse conflicten te kennen. Media en politici verkopen een simplistisch zwart-wit-verhaal van goeden tegen slechten, zonder oorzaken uit te leggen. Oekraïne, Gaza of de toenemende sociale ongelijkheid: voor wie de échte geschiedenis niet kent is oorlog iets dat zomaar, plots gebeurt, zonder dat je daar iets aan kan doen. Niets is minder waar.

“De geschiedenis herhaalt zich niet, maar ze rijmt wel.” Pauwels citeert Mark Twain om uit te leggen dat historische patronen zich nooit exact herhalen, maar wel zeer vergelijkbare dynamieken vertonen. Zo wordt het conflict in Oekraïne voorgesteld als een plotse ‘ongeprovoceerde’ Russische invasie op 24 februari 2022, terwijl de wortels ervan teruggaan tot de Eerste en Tweede Wereldoorlog.

Hetzelfde geldt voor Gaza: de huidige escalatie is geen geïsoleerd incident, maar het resultaat van 75 jaar onderdrukking en geweld.

“Als men geen benul heeft van het verleden, is men zoals een mens zonder geheugen”

De media focussen volgens Pauwels op symptomen (geweld, terrorisme) maar negeren de oorzaken.

Dit artikel is een samenvatting. Het volledige gesprek vind je hier (26:40):

Zo worden Palestijnse verzetsdaden steevast als ‘terrorisme’ bestempeld, terwijl het Franse en Belgische verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog precies hetzelfde deed – en door de nazi’s óók als terrorisme werd afgeschilderd.

Waarom geschiedenisonderwijs faalt

Pauwels hekelt de manier waarop het vak geschiedenis wordt onderwezen: als een opsomming van jaartallen, veldslagen en koningsnamen, wie-wat-waar-wanneer, zonder aandacht voor de waarom-vraag.

“Men leert leerlingen feiten van buiten te blokken, maar niet om na te denken over de machtsstructuren achter conflicten”

Dit verklaart waarom veel mensen geen verband zien tussen bijvoorbeeld kolonialisme en de huidige migratiestromen, of tussen het neoliberale beleid en de groeiende ongelijkheid. Geschiedenis wordt een saaie geheugen-drill van trivia die compleet nutteloos is voor het doorgronden van de wereld.

Revolutie vs. contrarevolutie: het geweld dat we niet zien

Pauwels wijst ook op de dubbele standaard in hoe geweld wordt beoordeeld. Revoluties (zoals de Franse of Russische) worden steevast geassocieerd met bloedvergieten, terwijl het eeuwenlange Ancien Régime en het regime van de tsaren veel brutaler was (openbare folteringen die urenlang duurden, executies, heksenverbrandingen) en de bevolking met doodsangst onder de knoet hielden.

Contrarevolutionair geweld (bijvoorbeeld Franco’s staatsgreep in Spanje) wordt daarentegen stelselmatig gebagatelliseerd of als ‘noodzakelijk’ verkocht.

Hij illustreert dit met de Franse Revolutie: “Het geweld van de revolutie was klein bier vergeleken met de eeuwenlange folteringen van het Ancien Régime. Toch blijft de guillotine het symbool van ‘barbarij’, terwijl de gruwelijke kerkelijke martelpraktijken vergeten worden.”

Ook vandaag geldt dit patroon: het geweld van Hamas gedurende één dag domineert het nieuws, terwijl 75 jaar Israëlische bezetting, verdrijving, etnische zuivering, kolonisatie, repressie, vernietiging van huizen en akkers, foltering, executies, bombardementen die eraan voorafgingen (en nog steeds doorgaan) worden weggemoffeld en ontkend als oorzaken. Wie dat systemische structurele geweld aanklaagt als de oorzaak wordt verweten steun te geven aan ‘terrorisme’.

Oorlog, instrument van sociale afbraak

Pauwels ziet tevens een verontrustende parallel tussen de Eerste Wereldoorlog en huidige NAVO-retoriek. Toen gebruikten de elites oorlog om de voor hen dreigende sociale revolutie (en de ermee gepaard gaande herverdeling van rijkdom) te voorkomen.

Nu gebruikt met een oorlogsdreiging om zware sociale besparingen te verantwoorden: “We moeten bezuinigen op pensioenen en op onze sociale rechten voor onze defensie!”.

“Oorlog is een perfect excuus om sociale verworvenheden af te breken en rijkdom naar de top te herverdelen”

Geschiedenis, wapen tegen de oorlogspropaganda

Pauwels sluit af met een oproep. Wie écht wil begrijpen waarom de wereld in brand staat, moet verder kijken dan de mainstream media. Zijn boeken De Mythe van de Goede Oorlog, Hoe Parijs de revolutie maakte ontrafelen hoe machthebbers steeds weer de geschiedenis hebben misbruikt om hun agenda te rechtvaardigen.

“Echte geschiedenis laat zien wie er baat heeft bij oorlog, en dat is waarom ze wordt verzwegen of verdraaid”

Aanbevolen boeken van Pauwels:

De Groote Klassenoorlog 1914-1918 (over de werkelijke oorzaken van de Eerste Wereldoorlog )

De Mythe van de Goede Oorlog (over de economische drijfveren achter de Tweede Wereldoorlog)

Hoe Parijs de Revolutie maakte (over de Franse Revolutie en de contrarevolutie)