Minder dan een jaar heeft Bart Dhondt het volgehouden als partijvoorzitter van Groen. Na het slechte resultaat van de parlementsverkiezingen van 9 juni 2024 zat de partij in zak en as. De federale regeringsdeelname had desastreuze gevolgen. Dat de partij tegelijkertijd oppositie voerde op het regionale Vlaamse niveau maakte de positie van Groen wazig en onduidelijk.

In geen enkel federaal dossier konden de groenen het verschil maken. Voor de trein, het onderdeel van het openbaar vervoer dat nog steeds federaal is, kwam er na jaren tijdverlies door de obstructie van de eigen coalitiepartners eindelijk een ambitieus investeringsplan dat echter pas na 2024 – dus na de groene regeringsdeelname – zou aanvatten. Net als met de kernenergie na die allereerste groene regeringservaring in 1999-2003 werd het dossier NMBS ook nu afgevoerd zodra de groenen niet meer mee aan de onderhandelingstafel zaten.

Die kerncentrales zouden ‘ooit’ in 2015 sluiten. Dat gaf de energiesector 12 jaar de tijd om over te schakelen naar duurzame energie. Die sluiting werd na 2003 echter voortdurend uitgesteld. De opeenvolgende regeringen na 2003 deden geen enkele noemenswaardige inspanning om te investeren in alternatieve energie.

Niet alleen Groen en Ecolo, ook de andere groene partijen in de EU hebben de voorbije jaren foute ideologische keuzes opgestapeld

Zo kwamen de groenen in 2019 terecht in een regeringscoalitie waar alle andere partijen stelden dat er ‘geen alternatief’ was voor kernenergie. Wat ze er niet bij vermeldden was ‘omdat wij dat zo gewild hebben’. Toch stapten de groenen in 2019 in een pro-kernenergie-coalitie onder leiding van Alexander De Croo (Open VLD). Het resultaat is bekend. Groen werd zowaar een voorstander van kernenergie.

Groen (en Ecolo) zijn in de 17 jaar na de eerste regeringsdeelname verder gestapt in de richting van de centrumpolitiek, weg van alle standpunten waarvoor ze ooit waren opgericht. Wat in mainstream commentaren een ‘pragmatische’ koers werd genoemd. De partij is na 2003 verder gegaan met de verwatering van zijn politieke eigenheid die hen toen een zware electorale nederlaag bezorgde. Eenzelfde ondergang kwam er na de tweede regeringsdeelname in 2024. 

Niet alleen Groen en Ecolo, ook de andere groene partijen in de EU hebben de voorbije jaren foute ideologische keuzes opgestapeld, alles om in de gunst te komen van de centrumpartijen, om daarmee aanvaardbaar te worden voor regeringsdeelname.

Niet alleen eigen fouten

Het is te gemakkelijk het falen van Groen en Ecolo alleen te wijten aan de eigen tekortkomingen. Hoe hard Groen ook de voorbije 26 jaar – vanaf de eerste dag van hun eerste regeringsdeelname in 1999 – alles heeft gedaan om aanvaardbaar te worden voor de mainstream media, zijn zij altijd de gebeten hond gebleven. 

Het is nooit anders geweest. In de begindagen van Groen onder zijn eerste gedaante Anders Gaan Leven (AGALEV) werd deze nieuwe beweging aanvankelijk compleet genegeerd of geridiculiseerd. Dat veranderde geleidelijk in ironiserende berichtgeving die ludieke acties wegzetten als irrelevant, als leuke dingetjes om wat meewarig over te berichten.

Het groeiende electorale succes van de groenen verplichtte het politiek en media-establishment om bij te draaien. De groene strijdpunten werden geleidelijk ernstig genomen. Politieke analyses weten de doorbraak van de groenen in 1999 aan de dioxinecrisis. De vergiftiging van de voedselketen was echter niet zomaar de verklaring. De dioxinecrisis loonde alleen maar omdat zij volgde op 20 jaar groene opbouw van geloofwaardigheid en rechtlijnigheid. Toen de groenen in 1999 voor het eerst deel werden van een regeringscoalitie, zowel op regionaal als federaal niveau, werden de media echter vrij snel terug selectief en eenzijdig. 

Voor de krant De Morgen was het nooit goed genoeg geweest. Dat is tot vandaag zo. In 2025 meent de krant dat Groen nog meer naar het politieke centrum moet evolueren. Dit citaat uit een artikel van 30 augustus 2025 is illustratief: “Zolang de groenen zich verzetten tegen zowat elke vorm van pragmatisch industrieel beleid, zal scepsis regeren bij een ruimer publiek”. 

Na die eerste electorale ondergang van 2003 hebben de groenen nooit de nodige lessen getrokken

Naar mensentaal: “Groen moet het economisch beleid nog meer aanvaarden en zich beperken tot kleine aanpassingen, zonder echte veranderingen te eisen.”

De onbewezen premisse van die stelling is dat er zoiets is als ‘een ruimer publiek’, een monoliet met één mening die achter het industrieel beleid, achter de kernenergie en achter de vervuiling van klimaat en leefmilieu zou staan. De tweede onbewezen premisse is dat de groenen zich inderdaad zouden ‘verzetten’. Wie de groene deelname aan de regering De Croo een beetje heeft gevolgd heeft het omgekeerde kunnen zien.

Zonder twijfel maakten de groene ministers in de regering van Alexander De Croo en hun parlementaire fracties beginnersfouten – net als in 1999-2003. Na die eerste electorale ondergang van 2003 hebben de groenen nooit de nodige lessen getrokken. Een volledige generatie met tonnen ervaring – zowel positieve als negatieve – werd afgevoerd. Alle ervaring over hoe dingen niet te doen, hoe manoeuvres van de andere partijen aan te pakken, hoe om te gaan met uitputtingsstrategieën, het werd allemaal van tafel geveegd.

De groenen stapten 17 jaar later opnieuw in een regering van 2020 tot 2025 met hetzelfde gebrek aan inzicht en ervaring als in 1999. Net als toen werden de groenen met kleine onomkeerbare toegevingen in de verkeerde richting geduwd. 

Terug naar de bron

Ooit waren de groenen de politieke emanatie van de leefmilieu-beweging voor wie de strijd tegen kernenergie de essentie van hun bestaan was. De groenen stonden tegelijk vooraan in de strijd tegen de NAVO en zijn oorlogen in het buitenland. Daar blijft bijna niets van over. Als Groen en Ecolo nog een politieke rol willen spelen moeten ze terug naar die roots. De keuze voor ‘pragmatisch’ groenlinks-liberalisme met zijn kleine cosmetische ingrepen zonder het economisch systeem te veranderen is een doodlopend straatje. 

Dat betekent niet de terugkeer naar de geitenwollen sokken. De groenen kunnen leunen op meer dan veertig jaar politieke ervaring. Gebruik die ten goede. Leg niet langer de druk op de individuele verantwoordelijkheid van ieder burger – dat boze vingertje – maar pak de echte daders aan: de multinationals, de grote vervuilende bedrijven en de grote mogendheden. 

Groen heeft nog altijd een enorm potentieel

Zoals Mieke Vogels, voormalig boegbeeld van de Vlaamse groenen in een interview zei: “Groen moet terug een systeemkritische partij worden”.  Om De Morgen te parafaseren: “Groen moet er mee stoppen in elke vorm van pragmatisch industrieel beleid mee te stappen.” De partij moet de dingen bij zijn naam noemen: dit economisch systeem is niet aanpasbaar. Dat systeem heeft een naam: kapitalisme.

Te radicaal? Niet geschikt voor een ruimer publiek? De rijkste één procent der Belgen betaalt gemiddeld 23 procent belastingen, de gemiddelde burger 43 procent. Uit peiling na peiling blijkt dat 81 procent van de Vlamingen voor een belasting is op alle vermogens boven 1 miljoen euro (zonder de gezinswoning), 71 procent noemt dat een topprioriteit. Dat zijn geen linkse rakkers, het zijn mensen met gezond verstand. 

Met al dat geld kunnen klimaatmaatregelen genomen worden, investeren in alternatieve energie, in sociale woningbouw, in openbaar vervoer. Met al dat geld kan groen beleid gevoerd worden. Groen heeft nog altijd een enorm potentieel. 

Lees ook: 

Groen moet dringend existentiële vragen beantwoorden nu het nog kan

“Beste Groen-voorzitters, ooit zochten jullie wel een alternatief voor het kapitalisme”