Enkele Nederlanders en Palestijnen kwamen in het voorjaar van 2023 op het idee om hedendaagse Palestijnse literatuur uit Gaza aan te bieden in Nederlandse vertaling. Het idee was rond, contacten werden gelegd met mogelijke auteurs, een eerste boek stond in de planning. 

Ingrid Rollema, directeur van de Palestine Hope Foundation beschreef hun zoektocht zo in het voorwoord bij De man die achterom keek – Verhalen uit Gaza: “Een intensieve cultuursafari door een gebied dat nauwelijks twee keer zo groot was als Texel”.

Waar zij naar zochten zijn verhalen die vertellen hoe Gazanen dagelijks leven. We identificeren Gaza hier al tientallen jaren met het brutale geweld van de zionistische koloniale blokkade. Ondertussen leven daar echter gewone mensen, met hun dagelijkse sleur, hun werk, hun gezin, relaties, ruzies, vriendschap. Gaza is niet allen de gruwel. Gazanen zijn ook gewoon mensen zoals wij die pogen een beetje gelukkig te leven.

Toen kwam 7 oktober 2023. De Joods-Amerikaanse auteur Norman Finkelstein noemde deze gewelddadige reactie op 75 jaar niets ontziende koloniale repressie van een volk ‘een slavenopstand’, anderen hadden het over ‘een gevangenisuitbraak’. We weten het nu: 7 oktober 2023 was een reactie op 75 jaar repressie en kolonisering van een volk en wat volgde was koloniale vergelding: een genocide.

Stemmen uit Gaza

Het eerste boek in de reeks Stemmen uit Gaza verscheen in april 2024, de genocide is dan zes maand bezig. Een tuin voor verloren benen van Mahmoud Jouda “werd goed ontvangen in Nederland en Vlaanderen”. 

De zoektocht naar een tweede titel verliep in een totaal andere sfeer dan toen het project werd bedacht. Het leek eerst onmogelijk om in die omstandigheden de reeks verder te zetten. Maar dat was een misrekening. 

De Palestijnse deelnemers aan het project gaven nooit op, ook al riskeerden ze soms hun leven om op de juiste plaats te zijn voor hun internetgesprekken. “Dichteres Alas al-Qatrawy was “het meest beslist over het doorgaan met ‘Stemmen uit Gaza: “This is our lifeline! We have to!”

In april 2025 verscheen zo het tweede deel in de reeks. De man die achterom keek – Verhalen uit Gaza is een bundel van acht kortverhalen van auteur Amer Almassri (°1995). Hij werd geboren in Khan Younis in Gaza, maar woont nu in ballingschap in Turkije. 

Dit is zijn derde verhalenbundel. Hoewel hij er al meerdere jaren weg is, situeert hij al zijn verhalen in Gaza, zoals hij dat kende en nog kent door de contacten met familie en vrienden daar.

Dit gaat over mensen, niet over ‘Palestijnen’

Een familie plant een verjaardagsfeestje voor een van de kinderen. Omwonenden zien de vader binnenstappen met een fles cola en een taart. Even later ligt het huis in puin, getroffen door een Israëlische raket. Ligt het gezin er dood onder, of konden ze net ervoor ergens anders naartoe gaan? Of zitten ze nog levend in de schuilkelder onder het puin?

Alleen dit eerste kortverhaal situeert zich in de context van de genocide. Hoewel dit net zo goed een slachtpartij had kunnen zijn tijdens een van Israëls eerdere aanvallen op een weerloze bevolking sinds 2006. De andere verhalen in het boek hebben de bezetting van Israël enkel als achtergrond waar af en toe vaag naar verwezen wordt. Deze bundel is dus geen protest- of verzetsliteratuur. Dit gaat over gewone mensen als u en ik die in ongewone omstandigheden alleen maar een gewoon leven willen leiden.

Een jonge kerel ziet de liefde van zijn leven huwen met een andere man, die betere economische kaarten heeft dan hij zoals een opleiding en een baan. Zelf moest hij na een jaar de universiteit opgeven door geldgebrek. 

Een vrouw zit in een liefdeloos gearrangeerd huwelijk met een brutale man. Wanneer ze besluit te scheiden, wil ze haar moeder confronteren met wat ze haar heeft aangedaan, maar haar moeder overlijdt net voor ze het haar kan zeggen. 

Een intrigerend thema in de bundel is de mysterieuze vervallen treinwagon die plompverloren tussen de huizen staat op een plaats waar je ooit in het vooroorlogse Palestina de trein naar Caïro kon nemen. Hier en daar kan je nog stukjes van de rails zien, maar die legendarische trein, die komt er nooit meer.

De personages in deze kortverhalen hebben één ding gemeen. Tussen alle miserie door – niet alleen die van de bezetting – blijven ze weerbarstig op zoek naar wat geluk. Ze stellen zich vragen bij de culturele taboe’s. Ze hebben hun ideeën over de maatschappij en wat die zou moeten zijn.

Met deze kortverhalen verwoordt Almassri kritiek op bepaalde oude tradities, die hij niet langer gepast vindt. Hij doet dat nooit opzichtig. De verhalen spreken voor zich. En soms gaat alles er vrij absurd en komisch aan toe. 

Je hoeft je niet noodzakelijk betrokken te voelen bij wat nu in Gaza gebeurt, om dit boekje ter hand te nemen. Auteur Almassri is immers een boeiende verteller en een getalenteerde schrijver.

Zijn boek werd uitstekend vertaald door Djüke Poppinga, die reeds meerdere Arabische vertalingen heeft gepubliceerd. Voor haar pensioen was zij docent Arabische taal en literatuur aan de Universiteit van Amsterdam (UvA).

En wie wil weten wat de titel De man die achterom keek betekent, vindt het antwoord bij het lezen van dit boek.

Amer Almassri. ‘De man die achterom keek – Verhalen uit Gaza.’ Jurgen Maas, Amsterdam, 2025, 120 pp. ISBN 978 9493 3971 25 Vertaling Djûke Poppinga, voorwoord Ingrid Rollema, directeur van de Palestine Hope Foundation.

Je vindt alle recensies van Uitgeverij Jurgen Maas in dit overzicht.