De Nederlandse vertaling van Thomas Piketty’s ophefmakende boek verscheen op 30 oktober 2014 als ‘Kapitaal in de eenentwintigste eeuw.’ Twee financieel journalisten van de Nederlandse krant De Telegraaf publiceerden ‘De kleine Piketty. Het kapitale boek samengevat.’

In de intro van Thomas Piketty: de recensie op deze site stond: “Wordt dit het nieuwe standaardwerk over het kapitalisme of de hype die iedereen in zijn boekenkast wil maar nooit (helemaal) zal lezen? Dit is zeker een degelijk boek, maar geen nieuw Das Kapital.”

In de inleiding van De Kleine Piketty komen auteurs Wouter van Bergen en Martin Visser met het voordeel van de terugblik kort terug op die hype. Het succes van Piketty’s boek blijft verbazend. Echt nieuw waren zijn onderzoek en zijn stellingen niet. Wat Piketty echter onderscheidt van zijn collega’s economen is het enorm uitgebreide historische onderzoek, waarbij hij zelfs referenties zocht in de Franse en Engelse literatuur over hoe rijke en arme mensen in de vorige eeuwen leefden. “Piketty’s conclusies zijn lang niet op alle terreinen even extreem als zijn voor- en tegenstanders doen geloven. Hij heeft vooral een indrukwekkend gegevensbestand verzameld.”

Hemel

In zijn originele Franse versie verkocht het boek best goed, maar een hype was het zeker niet. Onder meer Paul Magnette, (toen) voorzitter van de Belgische PS en een aantal politici van de de Franse PS spraken er vol lof over. Magnette had het er ook reeds over in zijn column in De Standaard. Daarna zakte de interesse echter snel weg. Een en ander brandde echter pas voorgoed los met de Engelse vertaling, die onder meer door Amerikaans econoom Nobelprijswinnaar Paul Krugman de hemel werd in geprezen.

Een boek van 577 pagina’s tekst en nog 110 pagina’s voetnoten en index (cijfers van de Engelse hardcover), dat is inderdaad een baksteen. Dat schrikt wel degelijk menig lezer af – vooral als die niet echt beslagen is in economische wetenschappen. De auteurs vanDe Kleine Piketty verantwoorden zich zo op de achterflap: “U leest dit boekje in een paar uur uit. Daarna kunt u de discussies volgen en uw eigen oordeel vellen.” Met succes, want het exemplaar dat ik kocht is een vierde druk.

Schaafwonden

Karel De Gucht zei in een recent debat over Piketty: “… het boek waar iedereen het over heeft maar dat niemand gelezen heeft.” Zijn uitspraak mag je deels toeschrijven aan het feit dat hij zich niet kan vinden in Piketty’s besluiten, zeker niet in al die aandacht voor het fenomeen van de ongelijkheid in de maatschappij.

Maar goed, de snobs onder ons (ook de zelfontkennende), die met de hype mee surften en het boek kochten maar het niet gelezen hebben, zijn echter gewaarschuwd. Wie denkt met De Kleine Piketty voldoende mee te zijn om te doen alsof, riskeert schaafwonden op te lopen.

Ouderwets aandoend

Een klein boekje over een groot boek beoordeel je op twee manieren. Vat ‘de kleine’ ‘de grote’ goed samen? Voldoet ‘de kleine’ op zichzelf als boek? Dat kan voor beide vragen positief beantwoord worden. Visser en van Bergen volgen nauwgezet de structuur van de vierdelige Piketty, leggen een aantal essentiële begrippen uit en weten zich te beperken tot drie statistische tabellen. Dat geeft de lezer al een idee van wat hij in de kanjer mag verwachten.

Ook goed zijn enkele afzonderlijke kaderstukjes. In het eerste kader, over de wetenschap van de economie volgens Piketty, schrijven de auteurs: “Hij (Piketty) spreekt liever over de wat ouderwets aandoende ‘politieke economie’.” De term ‘politieke economie’ is echter de allereerste naam die deze wetenschappelijke discipline oorspronkelijk had. Bovendien is dit net wat Piketty wil verklaren, namelijk dat economie uiteindelijk ‘politiek’ is, niet zomaar een ouderwets aandoend detail dus.

Ongemoeid

De Kleine Piketty herneemt in zijn conclusie een denkfout die het origineel ook kenmerkt: “De conclusie en de les die getrokken moeten worden uit de historische gegevens over de verdeling van vermogens, zijn dat er binnen een op bezit gebaseerde markteconomie mechanismen aan het werk zijn die er, als ze ongemoeid worden gelaten, automatisch voor zorgen dat het nationaal vermogen steeds meer bij een kleine groep terechtkomt. Voor democratische samenlevingen die veel belang toekennen aan maatschappelijke rechtvaardigheid kan dit een bedreiging vormen.”

Het gaat over de laatste zin in dit citaat. Samenlevingen die weinig of geen belang hechten aan maatschappelijke rechtvaardigheid zijn per definitie geen democratische samenlevingen. Bovendien, dit systeem IS een bedreiging voor democratische samenlevingen, niet zomaar een mogelijkheid ( ‘kan… een bedreiging vormen’).

Middenklasse

Voor de onderlaag van de wereldbevolking hier en in de Derde Wereld vertelt Piketty niets nieuws. Het is voor hen nooit anders geweest. Het succes van Piketty is eerder te wijten aan het feit dat hij de middenklasse doet inzien dat ook zij bedreigd worden.

Beide auteurs voegden er een klein hoofdstuk aan toe met hun inschatting van Piketty’s ideeën voor Nederland. De Kleine Piketty is een goed geschreven samenvatting van Piketty’s kanjer. Voor wie mee wil in de discussie zeker nuttig, een vervanging van het origineel is het niet.

Wouter van Bergen en Martin Visser, De Kleine Piketty, Atlas-Contact, 2014, ISBN 9789047008057.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.