Venezuela, een reisverhaal

Welkom in Caracas. Foto's KDPD

FacebooktwitterFacebooktwitter

Van 9 tot 11 januari 2025 ging in de Venezolaanse hoofdstad Caracas de ‘Internacional Antifascista Por Un Nuevo Mundo’ door, tijdens de eedaflegging van president Nicolás Maduro voor zijn derde mandaat. Voor wie de Westerse media als informatiebron vertrouwt, is Venezuela een evidente linkse militaire dictatuur. Dit reisverslag brengt een genuanceerde correctie op die eenzijdige visie.

Het is fris wanneer we op 9 januari 2025 om 3 uur ‘s morgens landen op Simón Bolívar International Airport, op 21 kilometer van de Venezolaanse hoofdstad Caracas. Na een nachtvlucht van 9.30 uur vanuit Madrid  zijn de benen stram en de jetlag laat zich voelen.

Onze chartervlucht uit Madrid zat vol deelnemers aan dezelfde conferentie, wat aan boord voor een gemoedelijke sfeer zorgde, heel anders dan tijdens een gewone commerciële vlucht. Buren spraken elkaar aan, oude kennissen wuifden, we leerden nieuwe mensen kennen.

Het tijdsverschil is 5 uur (6 uur in de zomer), onze aankomst voelt als om 8 uur ‘s morgens opstaan na een slechte nacht. De weersvoorspeller belooft een zonnige dag met maxima van 28 graden. We kijken er naar uit.

Caracas 2011

De luchthaven van Caracas is niet veranderd sinds ik er voor het eerst landde in 2011, maar ik herken het gebouw niet. Jetlag en slaapgebrek doen dat met een mens.

Het was verder van 2015 geleden dat ik nog met het vliegtuig gereisd heb. Sindsdien had ik Greta Thunberg achterna de luchtvaart vaarwel gezegd. Twee treinreizen door Italië en Spanje overtuigden me nog meer van mijn juiste keuze.

Nog altijd ‘presente’

In december 2024 kreeg de Belgische afdeling van de organisatie Red de Intellectuales y Artistas en Defensa de la Humanidad (REDH)1 een uitnodiging van de Partido Socialista Unido de Venezuela (PSUV)2 om een delegatie te zenden naar de conferentie Internacional Antifascista “Por Un Nuevo Mundo”3 op 9-11 januari 2025. In januari 2025 heb ik daarom die belofte aan mezelf gebroken. Lees hier of mijn reis dat rechtvaardigde.

Het was dus van 2011 geleden dat ik nog in Caracas was, toen was dat samen met collega-journalist Michel Collon op uitnodiging van een aantal ngo’s en personen waar Collon goede contacten mee had.

President Chávez was al ernstig ziek, het dagelijkse bestuur werd waargenomen door zijn kabinetschef en levenslange bondgenoot Maduro. Hij was reeds vanaf 1993 zijn trouwe chauffeur, die hem onder meer over heel het land begeleidde in de jaren dat hij dikwijls enkel met zijn tweeën door het land trok met zijn boodschap voor een ander Venezuela4.

Caracas 2025

Ik tref 14 jaar na mijn eerste bezoek een land aan met nog steeds grote uitersten. Het politieke bestel is hier extreem gepolariseerd. Compromis en overleg tussen de uitersten is onbestaande.

De arme bevolking en de lagere middenklasse is pro-Maduro. De hogere middenklasse en de oligarchieën zijn 100 procent tegen. Er is geen politiek centrum, geen enkele dialoog over die kloof heen.

Aan het presidentieel paleis Miraflores

Voor een land waarvan hier wordt beweerd dat het een linkse militaire dictatuur zou zijn is er bijzonder weinig politie op straat (en al helemaal geen militairen).

Er staan langs de wegen hier en daar wat politieke affiches pro-Maduro, maar het overgrote deel van de enorme reclameborden is voor gsm-providers, parfums en andere verzorgingsproducten, modekleding, (dure) privé-ziekteverzekeringen, banken, aankondigingen van optredens en dergelijke.

Volkswijken liggen ook verspreid in de stad, naast appartementsgebouwen

De arme buitenwijken zie je al op de weg naar de luchthaven. De gammele constructies op de heuvelruggen zien er allesbehalve stabiel uit. In de stad zelf heb je naast heel chique buurten, ook zakenwijken en middenklassewijken, maar overal tussendoor zie je ook arme huizenblokken.

De stedelijke agglomeratie Caracas heeft ongeveer 3 miljoen inwoners, is oost-west 35 kilometer lang, noord-zuid ongeveer 15 kilometer. Van het oude Spaans-historische centrum is niet veel over door een enorme bouwwoede vanaf eind de jaren 1960 die geen rekening hield met dat erfgoed. Caracas is een nette maar karakterloze stad.

Jorge Arreaza, voormalig minister van Buitenlandse Zaken

Het is hier mogelijk om ergens rustig op een terrasje te zitten terwijl op een andere plaats gewelddadige rellen woeden. Wie de beelden volgde van de rellen na de verkiezingen van 28 juli 2024 zag een stad in chaos. Die beelden klopten wel, alleen werd er niet bij gezegd dat het grootste deel van de stad er rustig bij lag.

In onze kranten konden we lezen dat bij de rellen na de verkiezingen 28 doden vielen en meer dan 2400 personen werden aangehouden. Wat ze er niet bij zegden was dt dit hoofdzakelijk – waarschijnlijk zelfs allemaal – slachtoffers waren van geweld door de oppositie. Onder de doden ook twee militairen.

In totaal kwamen 23 andere personen om door geweervuur. Twee vrouwelijke slachtoffers bleken vermoord zonder verband met de rellen. De meeste van die doden zijn lokale leiders in de volkswijken. Ze werden vermoord door bendes arme jongeren van 16-17 jaar die werden betaald door oppositiekrachten.

Er vielen ook 190 zwaargewonden, waarvan meer dan 100 politie-agenten en militairen. Ongeveer 2400 personen werden aangehouden, waarvan ongeveer 1900 nog  gevangen blijven in afwachting van een proces. Daar zitten naast geweldplegers met politieke motieven ook gewone misdadigers bij die van de chaos profiteerden om te plunderen.

Wat ik in 2011 kon ervaren over die betogingen klopt nu nog steeds: tegenstanders van Maduro zijn overwegend witte personen met historische roots in de Spaans-koloniale landadel, terwijl de voorstanders van Maduro grotendeels donkerhuidige inheemse kenmerken hebben.

Antifascistische Internationale

De conferentie gaat door in een complex binnen een militaire basis in de stad. Hier geraak je niet zomaar binnen. De veiligheid wordt gegarandeerd door het leger en de nationale politie. De gemeentelijke politie van Caracas is er niet bij betrokken.

Graffiti van Hugo Chávez 

Na 26 jaar ‘militaire dictatuur’ staan de gemeentelijke politiekorpsen in de rijke stadsdistricten immers nog steeds aan de kant van de oppositie. Een deel van die stadspolitie van Caracas was actief betrokken bij de poging tot staatsgreep van 11-12 april 2002.5

Onze bus wordt van het hotel tot het conferentiecentrum begeleid door twee agenten van de nationale politie op motorfietsen, geen zware motoren zoals hier, maar lichte wendbare brommers zonder zwaailichten of sirenes.

Kabelbanen naar de volkswijken in de heuvels zijn nog een verwezenlijking van Hugo Chávez

Het enthousiasme van de deelnemers aan de conferentie is aanstekelijk. Zoveel gelijkgestemde zielen samen, begeleid door muziek en Latijns-Amerikaanse dans waar uw Europese stijve hark onwennig goedkeurend op toekijkt.

Het imperialisme, het kapitalisme en het neoliberalisme zijn synoniemen van hetzelfde kwaad

De vele sprekers weten dat ze hier voor een overtuigd publiek spreken. Hier wordt niet vergaderd om te overtuigen. Hier komen mensen samen om zich te sterken aan een internationaal samenhorigheidsgevoel, om ideeën op te doen, contacten te leggen.

Lokale kunstenaars verfraaien de daken in de volkswijken (foto vanuit de kabelbaan)

Op de videobeelden achteraan het podium is er voortdurend aandacht voor evidente linkse helden uit de verre en recente geschiedenis zoals Simón Bolívar, Augusto Sandino, Emiliano Zapata, Thomas Sankara, Che Guevara, Fidel Castro en uiteraard Hugo Chávez. Maar ook veel minder bekende namen van historische strijders tegen de Spaanse kolonisatie en tegen het VS-imperialisme worden geëerd.

Vice-presidente Delcy Rodriguez geeft de inleidende toespraak. Naast vertegenwoordigers van organisaties uit andere Latijns-Amerikaanse landen nemen viceminister van cultuur Sergio Arria, voormalig minister van buitenlandse zaken Jorge Arreaza en voormalig Cubaans minister van cultuur Abel Prieto het woord.

Burkina Faso

In bijzalen worden debatten georganiseerd die naar Latijns-Amerikaanse gewoonte lang duren en variëren tussen zeer concrete analyses en nuttige formulering van alternatieven en eerder theoretische bedenkingen zonder praktische toepasbaarheid.

Abdul Solom Koussoubé uit Burkina Faso aan het woord

Een opvallende bijdrage aan het debat in een van de zalen komt van Abdul Solom Koussoubé van het Centre Thomas Sankara in Burkina Faso. Naast zijn inhoudelijk verhaal over de recente omwentelingen in zijn land onder leiding van Ibrahim Traoré vertelt hij ook het verhaal van zijn reis naar Caracas.

“In 2025 zijn wij nog steeds verplicht via Parijs of Brussel te vliegen om naar Latijns-Amerika te reizen. Zelfs tussen West-Afrikaanse landen onderling is vliegen via Europa nog noodzakelijk. Europa houdt intra-Afrikaanse economische ontwikkeling nog altijd doelbewust tegen.”

Hier wordt niet rond de pot gedraaid. Het imperialisme, het kapitalisme, het neoliberalisme zijn synoniemen van hetzelfde kwaad. Wie de Latijns-Amerikaanse geschiedenis een beetje kent – de echte, niet de westerse versie – zal dat niet verbazen.

Je kan maar dromen hoe Latijns-Amerika, Cuba in de eerste plaats, er vandaag zou uitzien als de VS (Groot-Brittannië, Frankrijk, Spanje en de EU in hun kielzog) Latijns-Amerika de kans hadden gegeven om soeverein te ontwikkelen.

Solidair met Gaza

De economische boycot die de VS en de EU aan Venezuela opleggen duwt het land meer en meer in de richting van dat andere Latijns-Amerikaanse land dat als sinds 1962 onder een blokkade leeft.

Tijdens een van de tegenbetogingen zegt een deelneemster op TV: “Ze willen ons land in een tweede Cuba veranderen”.  Wat ze er niet bij zegt: “Omdat de VS en de EU hen geen andere keuze laten”. Deze betogers vinden de economische sancties OK, die raken hen toch niet.

Westerse berichtgeving vertoont een wit Europees superioriteitsgevoel dat tot anno 2025 Latijns-Amerika door een postkoloniale bril bekijkt

Huidig leider van de rechtse oppositie María Corinna Machado6 verbergt haar politiek alternatief niet: afschaffing van alle sociale taken van de overheid, onderwijs en gezondheidszorg volledig privatiseren, openbaar vervoer idem,  en vooral, ze wil de winsten van de aardolie en aardgas teruggeven aan de volgens haar rechtmatige bezitters, de aandeelhouders in binnen- en buitenland.

Ook hoog op haar agenda: afschaffing van de sociale rechten van huispersoneel. Die hebben sinds Hugo Chávez recht op een vast loon, verlof- en ziektedagen. Dat is volgens Machado een communistische inbreuk op de individuele vrijheid…

Kritiek?

Is de regering van president Maduro tijdens zijn twee eerste mandaten en sinds zijn betwiste herverkiezing boven alle kritiek verheven? Uiteraard niet. Zijn bestuur moet zoals elke regering waar ter wereld kritisch worden bekeken, net zoals we dat hier met onze eigen Belgische regering(en) doen.

Linkse Palestijnse activiste Khalida Jarrar, nog niet vrij op 12 januari

Net als zijn beroemde voorganger Hugo Chávez heeft Maduro economisch slecht doordachte beslissingen genomen, fouten gemaakt en wordt het politiek bestel nog altijd geteisterd door corruptie. Voor het overgrote deel is dat echter kritiek die geldt voor alle Latijns-Amerikaanse landen.

Bovendien kreunt het land onder zware economische sancties van de machtigste staat op aarde, die zoveel eigengereidheid niet genegen is.

Gedeeltelijk dankt Maduro zijn electoraal succes aan de interne verdeeldheid van de rechtse krachten, die hun viscerale haat voor de sociale programma’s van Maduro niet weten om te smeden tot een consistent tegenverhaal. Dieper nog dan hun haat voor Maduro – de schande van een ordinaire buschauffeur als president – woekert hun onderlinge nijd en jaloezie in de strijd voor de macht.

Wat politieke repressie betreft is de situatie in Peru (afzetting democratisch verkozen president), Ecuador en Paraguay (uitsluiting en gevangenzetting van alle linkse kandidaten bij de verkiezingen) en Argentinië (onder extreemrechtse neoliberale president Javier Milei) zonder meer erger. Maar dat zijn nu eenmaal regimes die de VS en de EU gunstig genegen zijn…

De selectieve focus en verontwaardiging die onze media teisteren, hun uitvergroting van incidenten en cijfers, hun negeren van context en geschiedenis en hun verzwijgen van de situatie in andere Latijns-Amerikaanse landen vertekenen totaal wat hier gaande is.

Telkens weer Gaza

Deze westerse vooringenomenheid tegenover Latijns-Amerika, Afrika, Azië in het algemeen en Venezuela in het bijzonder heeft vele oorzaken. Selectieve interpretatie van cijfers en feiten heb ik al vernoemd.

Er is daarnaast het exclusieve gebruik als primaire bron van de commerciële mediaconcerns in Venezuela, die na 26 jaar ‘militaire dictatuur’ nog altijd stevig in handen zijn van de oligarchie. Praatprogramma’s hebben het bijvoorbeeld bloedserieus over orgieën met kinderen in het presidentieel paleis – dat lage niveau is overigens niet uitzonderlijk in Latijns-Amerika.

Aan het presidentieel paleis Miraflores

In dezelfde lijn ligt het westerse vertrouwen in de twee grote persagentschappen AP (Associated Press) en Reuters als evidente en onbetwist boven alle verdenking verheven bronnen. Laat AP af en toe nog wel eens een ander geluid horen, dan is dat in geen geval zo met Reuters.

Dat alles gaat gepaard met al dan niet bewust beleefd wit Europees (reken daar cultureel de VS bij) superioriteitsgevoel dat anno 2025 nog steeds Latijns-Amerika (Afrika, Azië) door een postkoloniale bril bekijkt.

De aardolie dus, nog altijd

Laat ik tenslotte nieuw president Trump citeren tijdens zijn eerste mandaat: “Waarom voeren wij geen oorlog tegen Venezuela? Zij hebben al die olie en ze liggen daar maar aan onze achterdeur”.

Venezuela onder Chávez en Maduro gebruikt de winsten van de aardolie voor sociale projecten, onderwijs, gezondheidszorg, sociale woningbouw. Dat is onaanvaardbaar.

Rechts achter op het podium, hulde aan vrijheidsstrijder Jean-Baptiste Bideau (1780-1817) van Santa Lucia

Die winsten horen terug in de koffers van de multinationals en van de Venezolaanse oligarchie. Die oligarchie is de voorbije 26 jaar overigens geen cent minder rijk geworden onder de ‘linkse militaire dictatuur’.

Graffiti in de volkswijken

Ze gunt de rest van de bevolking die herverdeling naar beneden niet. Zonder Chávez en Maduro zouden ze nog rijker zijn.

Daar gaat dit over. Daar verzetten de 2000 deelnemers aan de conferentie zich tegen. Zij strijden voor die ‘nieuwe wereld’ “Por Un Nuevo Mundo”.

Wie voor zijn informatie over Latijns-Amerika afgaat op de mainstream media zou het niet weten, maar het verzet tegen de westerse dominantie over de wereld wordt niet alleen door de BRICS gevoerd. Miljoenen mensen en organisaties over heel de wereld zijn het beu en geloven dat ‘een nieuwe wereld’ mogelijk is.

Venezuela gaat met Trump harde tijden tegemoet. De economische blokkade blijft het land beschadigen. Desondanks kent het land sinds 2024 opnieuw een bescheiden groei na jaren van massieve inflatie.

Het land is onder andere zelfvoorzienend geworden qua voeding. De leegloop van economische vluchtelingen is gestopt en een bescheiden terugkeer is al enkele jaren bezig. Het land is echter nog ver weg van volledig herstel. Miljoenen gevluchte Venezolanen wachten nog af wat het wordt.

De vijanden van Venezuela doen ditmaal geen poging meer om het beschamende fiasco van hun ‘president’ Juan Guaidó in 2019 te herhalen. De man was zo flagrant incompetent en corrupt dat hij stilletjes werd afgevoerd.

25 jaar links bestuur hebben het arme deel van de bevolking gepolitiseerd en bewust gemaakt van hun potentieel. President Maduro benadrukte dat nog tijdens zijn slottoespraak op de conferentie.

Selfie met Katrien op de Avenida Urdaneta aan het presidentieel paleis

In Venezuela heerst een solide samenhang van politiek, leger en bevolking. Die eenheid toonde zich al bij de poging tot staatsgreep van 2002 en is sindsdien alleen maar sterker geworden.

Opschrift boven de hotelbar ‘El cielo es el limite’ (The sky is the limit’)

 

Notes:

1   Netwerk van Intellectuelen en Kunstenaars voor de verdediging van de Mensheid.

2  Verenigde Socialistische Partij van Venezuela, de partij van Chávez en Maduro.

3   Antifascistische Internationale ‘Voor een Nieuwe Wereld’.

4   Daarvoor was hij buschauffeur in Caracas en vakbondsleider.

5   Die staatsgreep van 48 uren duurde volgens De Standaard twee maanden en was volgens de krant geen ‘coup’ maar een tijdelijke ‘terugtrekking’ van de president onder druk van de publieke opinie. 23 jaar later is de berichtgeving in onze media nog steeds even selectief en vooringenomen.

6   Vergeet presidentskandidaat 76-jarige Edmundo González Urrutia. Hij is haar marionet, die niet eens de moeite nam om één toespraak te houden tijdens de verkiezingen. Machado voerde op alle meetings het woord. Ze werd uitgesloten van deelname aan de verkiezingen omdat ze als Panamees diplomaat (dubbele nationaliteiten zijn niet uitzonderlijk in Latijns-Amerika) op een conferentie van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) had gepleit voor een militaire invasie in Venezuela.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.