Marokko voerde een moedige bevrijdingsstrijd tegen de Franse en Spaanse kolonisatoren, waarin de Riffijnen een belangrijke rol speelden. Sinds de onafhankelijkheid in 1956 kampt het land echter met interne postkoloniale spanningen, zoals recente opstanden in de Rif-regio duidelijk maken. Yassin Akouh schreef hierover een genuanceerde en diepgravende geschiedenis van de Rif.

In 2016-2017 werd de wereld heel even opgeschud door opstanden in een regio van Marokko, waar buiten de Marokkaanse gemeenschappen in Europa weinigen ooit van hadden gehoord.

Zelf maakte ik pas kennis met de Rif toen ik een van onze collega’s op de redactie er over hoorde praten. In 2014 las ik het boek Abdelkrim El Khattabi en de Riffijnse Republiek van M’hamed El Abdouni. De Riffijnen noemen hem Moulay Mohand.

Ik ontdekte een Afrikaanse vrijheidsstrijder die een plaats verdient naast de levensverhalen van Patrice Lumumba, Nelson Mandela, Thomas Sankara en Che Guevara.

Amper twee jaar later braken in de Rif geweldloze en vreedzame protesten uit tegen jarenlange achterstelling, uitbuiting en discriminatie. De Marokkaanse overheid reageerde niet met dialoog maar met harde repressie. De leiders van de protesten kregen celstraffen tot 20 jaar.

Het begon met een incident op 30 oktober 2016 in het noordelijke kuststadje Al Hoceima. De visverkoper Mohsin Fikri kwam op gruwelijke wijze om het leven in de persinstallatie van een vuilniswagen. Hij had geprobeerd zijn visvangst, met een geschatte waarde van 9000 dollar, te redden nadat die door de politie in de vuilniswagen was gegooid.

Volgens de autoriteiten zou Fikri illegaal zwaardvis hebben gevangen buiten het toegestane seizoen — een luxe die de arme vissers van de regio zich zelden kunnen veroorloven. In werkelijkheid leek het echter te gaan om zijn weigering om de corrupte politieagenten smeergeld te betalen. Getuigen verklaarden dat de politie de chauffeur van de vuilniswagen opdracht gaf om de persinstallatie te activeren, terwijl Fikri zich nog in de laadbak bevond.

Protesten braken uit in heel Marokko, niet alleen in de Rif. Het was echter in de Rif dat de opstanden een bredere maatschappelijke context kregen. Meerdere Marokkaanse diaspora in Europa vervoegden de protesten.  Yassin Akouh was net als velen diep onder de indruk van het incident.

Hij stelde de geringe aandacht vast van de Belgische media en de tendentieuze manier waarop er over werd bericht. Het was toen dat hij besliste een geschiedenis van de Rif te schrijven.

Voor zijn onderzoek beperkte Akouh zich niet tot de recente gebeurtenissen. Hij begint zijn verhaal in het prekoloniale tijdperk, bekijkt de rol die de Rif heeft gespeeld in de onafhankelijkheidsstrijd tegen de Spaanse en Franse kolonisatoren.

Na de onafhankelijkheid volgde voor de Riffijnen de ontnuchtering. Repressie en discriminatie werd hun deel in het nieuwe Marokko. Vooral België kende een grote migratie uit de Rif, veel meer dan de buurlanden.

Met vallen en opstaan ging hun strijd verder. Er waren periodes dat het beter ging en dat er naar verzoening werd gestreefd, maar uiteindelijke botste het vrijheidsstreven van de Rif altijd op de regering in Rabat, die elke vorm van regionale autonomie nog steeds als een taboe beschouwt.

Auteur Yassin Akouh is zeer kritisch voor de leiders van Marokko, maar erkent de pogingen tot verzoening die er zijn geweest. Met zijn boek wil hij de feiten op een rij zetten en plaatst hij de situatie van de Rif in Marokko in een breder internationaal perspectief.

Net als alle andere Afrikaanse landen was Marokko de koloniale speelbal van Europese grootmachten voor wie de wil van de inheemse Afrikaanse volkeren totaal irrelevant was. Een rode draad doorheen de geschiedenis van de Rif is hun legendarische leider Abdelkrim El Khattabi.

Hij was meer dan een lokale strijder voor de Rif alleen. Onafhankelijkheid van de Rif was ook nooit zijn ultieme doelstelling. Waar hij naar streefde was autonomie en naar een gemeenschappelijke strijd van alle Marokkanen (en alle Afrikanen) tegen koloniaal onrecht.

Die brede visie op de wereld buiten de Rif bleek tijdens zijn laatste levensjaren toen hij de betrokkenheid van de VS bij de onderdrukking van de Palestijnen aanklaagde: “Kijk wat jullie doen in Palestina. Als jullie zo doorgaan, worden jullie de meest gehate macht ter wereld.” Een profetie die tijdens de genocide in Gaza bevestigd wordt.

Zijn heldenstatus dankt hij vooral aan zijn leiding van het gewapend verzet tegen de Spaanse kolonisatie van Noord-Marokko. Spanje zat al eeuwen te azen op die andere kant over de zee-engte van Gibraltar – en zit er in feite nog steeds:

Marokko eist sinds 1956 de enclaves Melilla en Ceuta (met elk ongeveer 85.000 inwoners) terug evenals het schiereiland Peñón de Vélez de la Gomera, de eilanden Peñón de Alhucemas, Isla de la Tierra, Isla de Mar, Isla de Perejil en Isla de Alborán en de Chafarinas-eilandengroep. Deze eilanden zijn onbewoond op enkele honderden Spaanse soldaten na.

Zonder ooit enige militaire training te hebben gevolgd wist El Khattabi de Spaanse troepen telkens weer te verrassen en schaakmat te zetten, met veel minder strijders en veel minder wapens. De Spaanse soldaten hadden alles voor behalve één ding: een nobele motivatie om te vechten voor hun leven.

Wat een groots opgevatte en grondig voorbereide invasie voor de snelle en volledige verovering van Noord-Marokko moest worden, werd een fiasco. Heel de wereld keek verbaasd toe hoe een amper bewapend boerenleger het Spaanse leger kon verslaan.

Zijn verzet was een bron van bewondering en inspiratie voor de wereldwijde antikoloniale beweging. Dat hij net als andere Afrikaanse leiders nauwelijks aandacht krijgt in Europese geschiedschrijving heeft tot vandaag twee redenen: nijd omwille van het ‘verlies’ van ‘onze’ kolonies én racisme.

Niets immers dat postkoloniale krachten zo woedend maakt als welbespraakte tegenstanders die de onbeschaamde overmoed hebben met redelijke argumenten hun plannen voor de wereld te dwarsbomen.

Het vergde uiteindelijk een samengaan van de twee rivaliserende koloniale grootmachten Spanje en Frankrijk om de strijd van de Rif te onderdrukken, onder meer met de inzet van gifgas.

In dit boek leer je ook dat de Riffijnen na de Tweede Wereldoorlog dapper hebben meegestreden voor de bevrijding van heel Marokko. Ze werden daar uiteindelijk niet voor bedankt door de nieuwe leiders van het onafhankelijke land.

Na die Tweede Wereldoorlog leerden de Marokkanen de harde les van alle gekoloniseerde volkeren. De Europese landen die zo hard hadden gevochten voor hun vrijheid van een bezetter waren van mening dat die drang naar zelfbeschikking niet bedoeld was voor hun kolonies.

El Khattabi’s politieke erfenis is tot vandaag een bron van energie voor de bevolking van de Rif. De Marokkaanse overheid blijft aarzelen om zijn lichaam over te brengen uit Egypte, waar hij in ballingschap was overleden.

Ik beperk me in deze recensie tot wat voorafging aan de recente opstanden in de Rif. Yassin Akouh schreef daarover een zeer gedetailleerd boek dat broodnodig inzicht geeft in een aspect van Marokko dat hier al te gemakkelijk wordt vergeten.

Zoals op deze nieuwssite al meermaals werd vermeld, of het over Palestina, Oekraïne of de Rif gaat: context en geschiedenis zijn essentieel om de oorzaken te kennen. Die kennis is de eerste stap naar oplossingen.

Met zijn boek biedt Yassin Akouh een genuanceerd beeld van de Rif en van Marokko. Je hoeft alle details, namen, plaatsen, jaartalen, cijfers niet te onthouden, de klassieke wie-wat-waar-wanneer vragen van saaie geschiedenis.

Boeiende geschiedenis kennen is begrijpen waarom dingen gebeurd zijn en waarom ze nu nog gebeuren. Dat doe je door dit boek te lezen.

 

 

 

Yassin Akouh. Koloniale vloek – De relaties tussen de Marokkaanse staat en de Rif. Houtekiet, Antwerpen, 2025, 275 pp. ISBN 978 9052 4096 34. Auteur Yassin Akouh is freelance-journalist en schrijft over Marokko, migratie en diversiteit.

Je kan dit boek bestellen bij je lokale boekhandel of krantenwinkel. Het kan ook bij de Groene Waterman in Antwerpen. Met zijn Instagram rifarchives maakt Yassin Akouh zijn vondsten over de Rif beschikbaar voor een groter publiek. Je kan hem volgen op zijn Facebookpagina.

Yassin Akouh spreekt over zijn boek op de High Frequency TV podcast (2:13:50):

Lees ook:

Abdelkrim El Khattabi en de Riffijnse Republiek. Je kan dit boek bestellen bij auteur M’hamd El Abdouni op elkhattabi.abdelkrim@gmail.com.

Van dankbaar naar strijdbaar – Emancipatie als antwoord op extreemrechts populisme – Bilal Ben Abdelkarim

We moeten te allen tijde aan de kant van mensenrechten staan – Karim Boulidam

Imazighen protesteren in heel Europa tegen repressie in Rif-regio – Mohamed El Majjoudi

Hirak-activisten in het Europees Parlement: “Geen sprake van een eerlijk proces”

Marokko onderdrukt protest tijdens herdenking Abdelkrim El Khattabi