Mark Weisbrot is een Amerikaans econoom die voor het Center for Economic and Policy Research werkt. Volgens hem is de enige rationele oplossing voor landen als Cyprus, Spanje, Portugal en Italië het verlaten van de eurozone om terug een eigen monetair en fiscaal beleid te voeren. DeWereldMorgen.be had een interview met hem.
Cyprus is de laatste teerling die is gevallen in de economische crisis van de Europese Unie. Wat is er volgens jou echt aan de hand?
Ik stel vast dat de Europese instellingen zeer koppig vasthielden aan dat idee om de spaartegoeden te belasten. Nu denk ik dat een beperkte taks van laat ons zeggen vijf procent op het bedrag boven 100.000 euro redelijk zou geweest zijn. Iemand met bijvoorbeeld 150.000 euro zou dan 2.500 euro taks betaald hebben. Het was een goed idee om alles onder de 100.000 euro te beschermen. Het is echter het volledige pakket maatregelen – waar de taks op spaartegoeden er maar één van was – dat onaanvaardbaar slecht is.
De Cypriotische regering wou eigenlijk zijn status als belastingsparadijs vrijwaren. Volgens sommigen wilden de Europese autoriteiten echter al dat buitenlands geld daar vastkrijgen. Ik weet niet of dat waar is, maar het zou me niet verrassen als dat zo was. Ze waren tenslotte toch zeer koppig om de hand te leggen op wat in feite maar een beperkte som geld was. Cyprus is niet bepaald één van de grootste economieën van de EU.
Het ergste voor de Cyprioten zijn de overheidsbesparingen. Dit land staat nu op het punt één van zijn twee voornaamste economische activiteiten te verliezen (de financiële sector – naast het toerisme, nvdr). Ze hebben daar dringend een economisch herstel nodig maar de trojka (van de Europese Commissie (EC), de Europese Centrale Bank (ECB) en het Internationaal Muntfonds (IMF)) geeft het nu hetzelfde middeleeuwse medicijn dat ze ook aan Griekenland toedienden.
Ik zou dat eerder middeleeuws gif noemen.
Ik dacht eerder aan de praktijk om aderlatingen te doen als zogezegde oplossing voor alles en nog wat.
Wat gaan de gevolgen zijn voor landen als Portugal en Spanje?
Ik denk eigenlijk niet dat er veel van de crisis in Cyprus gaat overlopen naar die andere landen, ze hebben daar zo al problemen genoeg. Het zou anders kunnen worden als Cyprus bijvoorbeeld zou beslissen de euro te verlaten. Ik zie dat nog niet gebeuren in de nabije toekomst, maar het zou wel een zeer rationele beslissing zijn. Dat zou de echte oplossing zijn. Ik vind het ongelooflijk dat er in de getroffen landen niet eens gepraat wordt over de mogelijkheid om de eurozone te verlaten. De enigen die in de buurt komen is die beweging van Beppe Grillo in Italië, die oproept voor een referendum over de euro.
De euro verlaten zou voor Cyprus een rationele oplossing zijn.
Zolang geen enkel van die landen er echt mee dreigt om de euro te verlaten, gaan de Europese instellingen die harde besparingen niet laten vallen. Er beweegt wel iets, maar zeer traag. Zo hebben ze de Griekse schuldaflossing verminderd van 6 naar 3 procent van het BNP. Dat betekent wel iets maar ondertussen blijft de economie maar verder krimpen. Griekenland wordt er gewoon niet beter op, idem dito Portugal, Spanje en Italië. De landen van de eurozone hebben nu 12 procent werkloosheid.
Er is nauwelijks nog democratische inspraak over al deze belangrijke economische beleidsbeslissingen. Dit zou zelfs in de VS niet kunnen gebeuren! Zelfs al was Mitt Romney verkozen geraakt, hij zou hoogstens de belastingen voor de rijken kunnen verminderen, maar dit? In geen geval!
Oorspronkelijk stemde het Cypriotisch parlement de besparingsplannen van de trojka toch weg, maar toen hebben de ECB en de trojka gewoon chantage gepleegd en zijn ze toch bezweken. Wat betekent dat?
Dat is wat er nochtans had moeten gebeuren. Iemand had moeten zeggen dat ze uit de euro zouden stappen als ze de economie niet zouden herstellen. Voor het ogenblik zegt gewoon niemand dat.
Ze vragen niet: “Wil je de euro behouden als dit betekent dat nog vijf jaar meer van dit gaan hebben?”. De mensen zouden dan uiteraard nee zeggen.
In Italië zeggen de polls dat er nog grote steun is voor de euro, maar die opiniepeilingen zijn in feite onvolledig. Ze vragen immers niet: “Wil je de euro behouden als dit betekent dat nog vijf jaar meer van dit gaan hebben?”. De mensen zouden dan uiteraard nee zeggen.
Bovendien gaan de mensen er altijd van uit dat die crisissen ooit wel eindigen. In Cyprus denken ze nu waarschijnlijk dat dit hoogstens nog 6 maanden tot een jaar gaat duren, zodat ze het beter nu even kunnen uitzweten.
Zijn die sociale gevolgen eigenlijk wel alleen maar ‘gevolgen’? Bij de EC zijn ze toch niet dom. Ze weten daar perfect wat de gevolgen van deze beleidskeuzes gaan zijn. De vraag is dan of het hier wel om ‘gevolgen’ gaat en niet om ‘doelstellingen. Is men met andere woorden het sociaal contract van Europa na de Tweede Wereldoorlog niet doelbewust aan het herschrijven? Is dat niet de echte bedoeling?
Dat is zeker zo. Dit is nu net wat de massamedia gemist hebben. Ze erkennen wel af en toe dat de besparingen die aan Griekenland en Italië werden opgelegd zelfvernietigend zijn. Ze praten echter nauwelijks of nooit over een mogelijk alternatief.
Wat ze nooit onderzoeken is waarom de trojka dit eigenlijk doet. Ik denk dat het zeer duidelijk is dat het de specifieke bedoeling is om het sociaal contract van de Europese maatschappij te herschrijven. Er zijn rapporten genoeg die dat klaar en duidelijk bevestigen. Ik geef een voorbeeld, twee jaar lang weigerde de ECB Spaanse schatkistcertificaten te kopen om ze te stabiliseren, ook al dreigde de financiële ineenstorting van het land.
Uiteindelijk heeft Mario Draghi, voorzitter van de ECB, vorig jaar beslist dat er nu wel genoeg bijna-dood-ervaringen waren geweest, zodat hij een verklaring aflegde die impliceerde dat de ECB zou garant staan om zo de markten te stabiliseren. De ECB zou Italiaanse en Spaanse schatkistcertificaten kopen zodat de intrestvoeten niet langer ongecontroleerd ontploften. Daarmee vermeed hij een acute crisis zoals die van de Lehman Brothers Ban hier (in de VS).
Waarom heeft de ECB dat dan al niet vroeger gedaan?
Als je de media goed uitpluist, ga je daar verklaringen voor vinden in de uitspraken van vertegenwoordigers van de ECB die zeiden dat ze de bedreiging van een ernstige financiële crash niet wilden wegnemen, omdat ze dat als een manier zagen om die landen te dwingen te doen wat ze wilden dat ze deden. Waar ging dat dan over? Pensioenen verlagen, minimumlonen verlagen, ziekteverzekering verlagen, gezondheidszorg besparen, kortom, de overheid inkrimpen.
Dit zijn allemaal zaken waar de bevolking van de getroffen landen nooit zouden voor stemmen. De Europese instellingen zagen deze crisissen als opportuniteiten – net zoals het IMF dat had gedaan in de jaren ervoor, zoals in Latijns-Amerika in de jaren ’70. Het was pas toen ze echt bang werden van een financiële ineenstorting die ze niet meer zouden kunnen tegenhouden dat ze hun beleid aanpasten. De harde overheidsbesparingen hebben ze echter nog niet laten vallen. Dat duurt allemaal zo lang omdat de bevolking in de landen van de eurozone geen democratische inspraak hebben in het economisch beleid van hun land.
Je zei net dat de media dit tot nu ‘gemist’ hebben. Ik zou eerder zeggen dat ze dit ‘genegeerd’ hebben. Wat we nu beleven is toch ook een crisis van de media, die de mensen niet informeren over wat er gaande is?
De media hebben inderdaad een enorme invloed op wat er in de wereld gebeurt. Er is dus heel wat dat de westerse massamedia gewoon niet willen bespreken. Zij bepalen de limieten van het debat. Zij bepalen mee dat de euro verlaten gewoon geen optie is, geen deel van wat op tafel ligt voor het debat. De regeringen mogen daar gewoon niet over praten.
Dat maakt het bijzonder riskant voor een regering om dat toch te doen. Eender welke regering die nu zou beslissen om de euro te laten vallen, zou een directe aanval van de media over zich heen krijgen. Ze gaan dat dus alleen doen als het hele land achter hen staat. Dat is nu net wat Argentinië in 2001 heeft gedaan. Ze hebben de vaste wisselkoers (met de dollar) laten vallen.
Aanvankelijk krimpte hun economie daarna met vijf procent, maar in het volgende kwartaal kwam het herstel wel. Je moet nu eenmaal door die eerste schokgolf gaan. Daarvoor moet je echter je eigen bevolking achter je hebben. Dat is zeer moeilijk te verwezenlijken als je de media tegen hebt.
Gisteren is (de voormalige Britse eerste minister van 1979 tot 1990) Margaret Thatcher overleden. Zij had een impact die alles overstijgt wat men zich kon indenken toen ze nog aan de macht was. Is wat we vandaag zien Thatcherisme aan het werk?
Inderdaad, ik denk dat Margaret Thatcher en Ronald Reagan (president van de VS van 1981 tot 1989) de wereld meer hebben veranderd dan eender welke andere persoonlijkheden van de 20ste eeuw. Je kan stellen dat Hitler een grotere impact had met de oorlog die hij begon en 60 miljoen mensen doodde. Na de oorlog ging de wereld echter wel in een compleet andere richting verder. Thatcher en Reagan daarentegen beïnvloeden het beleid nog steeds wereldwijd. De ECB is daar een goed voorbeeld van.
Bovendien, dit werd niet op poten gezet door rechtse zeloten. De eurozone werd grotendeels opgericht door sociaal-democratische regeringen, die de rechtse ideeën hadden overgenomen die door Thatcher en Reagan waren gepopulariseerd en geïnstitutionaliseerd. Zij hebben de IMF en de Wereldbank veranderd, ze hebben die instellingen naar rechts verschoven, de media, alles. Het toont je wat echt leiderschap kan doen.
Binnen het Britse kiessysteem had Margaret Thatcher toch nooit een meerderheid van de stemmen achter zich?
Jamaar, daar trok ze zich niets van aan. Ze wist wat ze wilde en ging er voor, hoe dan ook. Ze had een werkloosheidspercentage van over de tien procent gedurende haar volledige regeerperiode, de armoede verdubbelde. Het was gewoon een ramp voor haar land. Maar vergeet niet dat een groot deel van al die nefaste beleidskeuzes eigenlijk na haar zijn gekomen – net als voor Ronald Reagan hier (in de VS). We voelen daar nog steeds de gevolgen van.
Europa gaat compleet de verkeerde kant op. Dit gaat een bikkelharde strijd worden. Zolang er geen echte bedreiging komt dat die landen de eurozone gaan verlaten, gaat de verandering zeer traag komen.
Toch geloof ik dat er een kentering is, zeker hier in de VS, ook als is het dan traag en bescheiden. Deze periode moet ooit eindigen. Europa gaat echter compleet de verkeerde kant op. Dit gaat een bikkelharde strijd worden. Zolang er geen echte bedreiging komt dat die landen de eurozone gaan verlaten, gaat de verandering zeer traag komen.
Ik ben er zeker van dat de linkse krachten het uiteindelijk terug gaan halen tegen de neoliberale aanval op Europa. Bijna twaalf regeringen zijn al gevallen. Dat gaat doorgaan. De echte reden waarom het tot nog toe zo traag ging is dat de economische beslissingen volledig ontsnappen aan de democratische controle van de burgers.
Interview Lode Vanoost
Mark Weisbrot is econoom en codirecteur van het Center for Economic and Policy Research. Hij is coauteur, met Dean Baker, van het boek ‘Social Security: the Phony Crisis‘.