Het boek ‘De Wachters’ van Algerijns auteur Tahar Djaout is een licht ironische roman over een maatschappij waar nationalisten verstarren tot vijanden van hun eigen volk, waar extremisten elke poging tot debat en vernieuwing vermoorden en alsof dat nog niet genoeg is, daarbovenop een kafkaiaanse administratie die elke poging om uit die giftige mix te ontsnappen in de kiem smoort. Geschreven in 1991 en nog steeds zeer eigentijds.
Het verhaal De Wachters van Algerijns journalist en auteur Tahar Djaout (1954-1993) gaat over twee personages. Menouar Ziada heeft in feite geen echt doel meer in het leven, anders dan de hele dag te lanterfanten en wat te babbelen met buren en passanten.
Hij is een held van het antikoloniaal verzet tegen de Franse bezetters. Die wilden van Algerije ooit een deel van Frankrijk maken, maar vergaten daarbij om de mening te vragen van zij die daar al woonden. Menouar heeft zijn deel gedaan en daar mag iedereen hem dankbaar voor zijn.
Mahfoudi Lemdjad is daarentegen een bezige bij. Hij heeft een nieuw weefgetouw uitgevonden dat volgens hem spectaculaire resultaten zal opleveren. Daarvoor moet hij wel financiële steun vinden om zijn idee te ontwikkelen en aan de man te brengen.
Die hoopt hij te vinden in het buitenland, in eigen land is er immers geld noch interesse voor. Daarom vraagt hij een reisvisum aan. Hij stoot echter op een administratie die er niets van begrijpt, er niets van wil begrijpen en die zoveel ijverzucht om naar het buitenland te kunnen gaan maar verdacht vindt.
Wie kritiek heeft op die gang van zaken is per definitie geen goede Algerijn, want hij/zij trekt de goede faam in twijfel van zij die het land hebben bevrijd, van figuren als Menouar.
Mahfoudi vindt het allemaal maar niks. Wat doet die kerel daar allemaal in zijn atelier? Zeer verdacht, denkt de vroegere vrijheidsstrijder. Dat er dingen gebeuren in zijn buurt waar hij het fijne niet van weet, dat kan toch niet.
Zonder het ooit expliciet te maken uit auteur Djaout felle kritiek op nationalisten, bureaucraten en religieuze fanatici zoals in zijn beschrijving van de gedachten van Mahfoudi, zoals hoe hij bijvoorbeeld over zijn eigen vrouw (en over vrouwen in het algemeen) denkt. Ook de bureaucraten komen er niet bepaald fraai uit.
Maar de volhouder wint uiteindelijk en Mahfoudi mag naar zijn beurs in Duitsland. Daar wordt zijn uitvinding zowaar bekroond, wat zijn standing in eigen land plots verandert. Het loopt met al dat eerbetoon bij zijn terugkeer echter toch nog verkeerd – hoe, dat weet je door dit boek te lezen.
Een verhaal van alle tijden
De thema’s van De Wachters zijn universeel en tijdloos. Iedereen kan zich wel wat voorstellen bij verstarde administratieve procedures, iedereen voelt zich wel eens onbegrepen, fanatici die niet in staat zijn om naar argumenten te luisteren zijn er altijd geweest.
Ook al situeert dit verhaal zich in een zeer specifieke tijd en plaats, toch spreekt het vandaag aan. Dat is de kracht van dit verhaal, dat 33 jaar na verschijnen zeer hedendaags aanvoelt.
1980. Foto: Michel-Georges Bernard/CC BY-SA 4:0
De Wachters is de zoveelste verzorgde publicatie door uitgever Jurgen Maas van een roman in een niet-Europese politieke context. Telkens weer kiest deze uitgeverij voor romans die naast hun politiek-historische achtergrond ook gewoon zeer degelijke literatuur zijn, die ook een publiek aanspreken dat niet thuis is in de politieke en historische context van deze verhalen.
De Wachters was de vijfde roman van auteur Tahar Djaout. Twee jaar na de publicatie van Les Vigiles in 1991 werd hij op 2 mei 1993 doodgeschoten door een geradicaliseerde jongeman. Deze talentrijke auteur werd slechts 39 jaar. Zijn zesde roman Le dernier été de la raison verscheen na zijn dood in 1999.
Van twee van zijn zes romans verschenen eerder Nederlandse vertalingen, De laatste zomer van de rede (2008) en De bottenzoekers (2011). Hij publiceerde ook zes dichtbundels.
Zijn roman De Wachters (Les Vigiles) werd in 2004 verfilmd als Les Suspects.
Tahar Djaout was de eerste intellectueel die in Algerije vermoord werd bij het begin van een zeer gewelddadige burgeroorlog tussen de radicale religieuze organisatie Front Islamique du Salut (FIS) en de Algerijnse overheid waar de nazaten van de bevrijdingsbeweging Front de Libération Nationale (FLN) nog steeds de dienst uitmaken.
Deze burgeroorlog duurde tien jaar en eiste meer dan 100.000 slachtoffers eiste. De moordenaar van Djaout verklaarde dat hij hem had vermoord omdat hij in zijn geschriften niet-religieuze meningen verdedigden die het ware geloof ondermijnden.
Tahar Djaout. De wachters. Jurgen Maas, Amsterdam, 2024, 192 pp. ISBN 978 9083 3441 02
Uitstekende vertaling door Hester Tollenaar. In zijn nawoord schetst Asis Aynan het leven van de auteur tot aan zijn dood. Asis Aynan en Hester Tollenaar zijn de initiatiefnemers van de Berberbibliotheek waarvan twee boeken op deze site werden gerecenseerd: Hongerjaren en De geschiedenis van mijn leven.